My spiritual exercises
utorak, 23.08.2022.
TKO SU ZAPRAVO BILI ILIRI?
Jesu li Iliri doista bili narod, koji je u antičko doba nastanjivao područje zapadnog Balkana? Iz mojih dosadašnjih postova vidljiv je moj skeptični stav prema Ilirtima, jednako kao i prema „starim Rimljanima“.
U antici je postojao grad Apolonija. Opća enciklopedija veli da je to „grad u zemlji Ilira, korintska kolonija“, te da je to „danas Pojan u Albaniji“. Međutim, ukoliko pogledamo na kartu Albanije, u blizini Pojana na JI zemlje nema nikakvog znaka, ni imena ostataka antičkog grada. Gotovo na istoj geografskoj širini, JZ, odnosno između Grada Fieri i mjesta Gryka na obali, ipak uočavamo tri točkice i ime – Apollonia.
Već sam jednom prilikom bio napisao , da je Ilirija izvorno bila samo mala pokrajina u Epiru, i ništa više. No, kasnije,kako veli enciklopedija naziv se proširio na plemena SZ dijela jadranske obale. Da li su onda i Histri i Liburni bili Iliri? Po meni, ne.
Ukoliko pogledamo na kartu zap. Balkana sa imenima navodnih ilirskih plemena, te ih onda usporedimo s imenima etrurskih gradova, doći ćemo do interesantnih podudarnosti. Pleme Liburna savršeno korespondira s etrurskim gradom – Liburna (danas Livorno), dok se pleme Norici dobro podudara sa etr. Gradom Northia (danas Norcia). Pleme Ardijejci odgovara etimološki drevnom antičkom gradu Ardea u Laciju (po meni etrurskom). K tome, dva navodno ilirska plemena sadrže u svojem imenu naziv za etr. božicu – Cereuni i Daunijci. Moje je mišljenje, stoga, da su Iliri zapravo bila etrurska plemena, i to u doba prije velikog teritorijalnog proširenja etrurskog carstva.
Postoje još dvije stvari, koje bacaju sumnju u postojanje Ilira, kao velikog saveza plemena. Prvo, čudi što jedan plemenski savez, ili narod, koji je stoljećima odolijevao čak i velikim državama i silama, i bio na relativno velikom stupnju razvoja, ostavlja za sobom od pisanih tragova samo jedan jedini natpis (nađen navodno kod Skadra), od svega tri riječi. Drugo, što se od vladara spominju svega nekoliko imena: kralj Agron, njegova supruga Teuta i sin Pines, drugi kralj Gencije, te vojskovođa Demetrije. Oni se mogu etimološki izvesti lako do grčkih (i lat.) riječi: Agron od agar – polje (i lat. agro), Teuta od tauto – isto, Pines od pinos – ploča, Gencije od genus – rod, te Demetrije, par exellence grčko ime. Čak iako je Ilirija bila jedna pokrajina u Albaniji, teško da današnji Albanci vuku genezu od Ilira. O tome svjedoči i ime njihovog glavnog grada Tirana (od grč. Tirrenoi, naziva za Etrurce)
U vodiču kroz Arheološki muzej u Puli (1984.) navodi se izrijekom samo jedan jedini eksponat kao etrurski. Radi se o etrurskoj urni, pronađenoj na arh. lokalitetu Picugi, kod Poreča. Nalazi sa tog lokaliteta smještaju se od IX do V stoljeća pr.n.e. Pošto u popratnom tekstu dijela izložbe, koji se odnosi na nalazišta u Picugima, Puli, Kaštelu (kod r. Dragonje), Novoj Vasi (kod Brtonigle), Bermu i Osoru nema spomena etrurskog imena, netko tko čita spomenuti vodič, ne može steći predodžbu o bilo kakvim Etrurcima, koji su živjeli u Istri. Jer, jedina spomenuta riječ, odn. pridjev u vodiču, „etrušćanska“ pisan je , odnosno štampan najsitnijim fontom. (Nalazi sa Osora na otoku Cresu se pripisuju Liburnima, kao što sam već spomenuo, njih držim nesporno etr. plemenom.)
Ima jedan interesantan citat iz spomenutog vodiča:“Na istarskim arheološkim nalazištima također ne predstavljaju rijetkost vaze iz sjeverne Apulije, daunijskog tipa, tankih stijenki, ukrašene geometrijskim motivima. One su kao veoma cijenjena uvozna roba dopremana u Istru morskim putem već prije V stoljeća pr.n.e.“ Navodi se također, da je taj tip keramike „u velikom broju zastupljen“ i u Nezakciju, i to već prije V stoljeća pr.n.e. (Uzgred budi rečeno, Nezakcij po meni vodi etimologiju od etr. riječi, koju su kasnije preuzeli Romani; nesatie – rum. glad.)
Jasno je, da su tzv. Iliri bili zapravo Etrurci, te da su već polovinom pprvog milenija prije nove ere bili na relativno visokom stupnju civilizacijskog razvoja. No, još su bila potrebna stoljeća da bi razvili svoje graditeljsko umijeće, odnosno bili u stanju graditi monumentalne hramove, amfiteatre, slavoluke i drugo.
