TRIJANON

Pošto će biti aktuelna tema Trijanona romana Dianne Divernoe svakako ćemo se podsetiti i recenzije kao i odlomaka, i na srpskom ali i na madjarskom jeziku. Smešten 1920 godine u Mađarsku i Francusku, upoznaje nas s Veornikom Arpad koja se nakon udaje za Sebastijana Arpada pokušava navići na život u Parizu, ali i na činjenicu da nakon rata više ništa nije isto.



MAGIJA DVORCA KRALJA SUNCE



Gde je magija, tu je i imaginacija. Gde je istorija, tu je i politika, a iza svega ovog su neobične i surove sudbine ljudi.

Za ovaj svojevrsni literarni amalgam Dajana Diverno stvaralačku potku prostire od vremena francuskog kralja Luja XIV i izgradnje istoimenog Versaljskog dvorca preko Habzburške monarhije do Ugarske prestonice, odnosno Mađarske u novonastalim granicama 20-tih godina prošlog veka.

Na ovim istorijskim nitima briljantnim fabulama o svojim likovima satkala je mozaičko troknjižje u svojstvenom stvaralačkom postupku kao i doziranom humoru koji blago provejava tokom cele radnje.

Tokom svoje burne prošlosti u dvorcu Trijanon odigralo se mnogo istorijskih događaja, ali onaj koji je ''promenio Evropu'' upravo je tema Dajaninog romana u čijem je središtu radnje porodica Dunafalvi, odnosno veronika. Veronika Dunafalvi je kćerka ministra u vladi posleratne Mađarske, podanika ''Trijanonskog sporazuma'' i težnje da udomi svoju kćer za mladog i bogatog francuskog političara.

Ovo delo iz tri knjige, u četrdeset i četiri poglavlja može se podeliti u dve celine.



PRVI DEO – autorka razvija na istorijskoj, faktografskoj građi, počevši od graditelja i mecene kralja zvanog ''Sunce'', preko svog kasnijeg naslednika Luja XIV, zeta Marije Terezije, obuhvatajući period dinastičkih familijarnih veza. Do putanje Austro-Ugarske monarhije koja okončava svoju sudbinu u Versalju.

Sve ovo oplemenjuje zanimljiva priča o potencionalnom prestolonasledniku Habzburškog trona, novorođenčetu iz veze Franca Jozefa Habzburškog s konkubinom iz Lombardijsko-mletačke pokrajne. Ubrzo biva naturalizovanog identiteta podunavskog ribarskog porekla, kasnijeg francuskog plemića i testamentarnog naslednika čiji dalji muški potomci imaju obavezu ženidbe iz Ugarske zemlje.



DRUGI DEO – prema ovoj podeli obuhvata kratak vremenski period. To jeste od 1919 godine preko 1920 godine, odnosno godine definitivnog potpisa ''sporazuma'', do početka 1922 godine. Dajanina literarna heroina Veronika nemoćna da se suprotstavi nameri svog oca da joj Francuska bude druga domovina, odlazi u Pariz. Nastavljajući svoju borbu uverena da će osujetiti potpisivanje sporazuma o prekrajanju granica njene zemlje.

Ta borba i neshvatanje zašto se zemlja rasparčava, prirodna je. Ona se ne bavi politikom, ni istorijom, ni pitanjima uzroka za takvu sudbinu.

Ona ni ne zna da je žrtva testamenta, osim očeve intervencije za politički brak.

U kolopletu svoje sudbine i morbidnih planova okrutne svekrve Veronika snagom volje i nade savlađuje surove izazove, pitajući se gde su granice ljudske izdržljivosti.

Kao i u brojnim prethodnim romanima u ovom takođe prepoznajemo autorku po široj panorami likova i njihovih karaktera.

Veronika kao okosnica radnje romana koja preživljava bolne traume zbog raspada zemlje, posebno zbog dela Južne Pokrajne, čiju karakterizaciju lika, kao i drugih Dajana uspešno predstavlja, budući da je i sama kao i njeni preci s prostora pomenutih prostora, a time više što je i savremenik političko-istorijskih događaja vezanih za ''južnu pokrajinu'' domicilne zemlje.

Opredeliti se za ovako delikatnu temu u isto tako delikatnom vremenu i prostoru razume se podrazumeva: hrabrost, odvažnost, upornost, stvaralačku slobodu, invetivnost – stavljajući sve atribute u spregu sa narativnom duhovitošću i sopstvenim skribo-fenomenom Dajana nam otkriva i potvrđuje univerzalnu Andrićevu maksimu ''čovek ruši da bi gradio''.

Svaki narod tokom svoje istorije imao je i ima ''svoj Trijanon'', jer vekovi pre ''Trijanonskog sporazuma'' kao i vek njegovog stvaranja korespondiraju s današnjicom.

Roman Trijanon po stvaralačkoj matrici misaonoj strukturi, inspirativnoj podlozi i drugim obeležjima veoma je komplesan.

Upravo kao istorija i misterija istoimenog zamka ''Trijanona'' kao sinonima za novostvorene granice Evrope u ovom slučaju današnje Mađarske, i kao takvog možemo posmatrati s više aspekata:



– iz ugla političko-istorijskog trenutka

– kao političku sagu

– u ravni danažnjih aktuelnih događaja

– kao alter-ego autorke i tako redom...



U svakom slučaju ova literarna mešavina istorije i politike prepletene muško-ženskim odnosima, neobičnim sudbinama pojedinaca humora, burlesknim, grotesknim i tragičnim scenama predstavlja inspirativnu osnovu za novu seriju romanesknih priča iz knjoževno- stvaralačke kuhinje Dajane Diverno, na zadovoljstvo čitalačke publike ovakvih štiva.

Završavajući svoj roman numeričkim karakterističnim poglavljem datiranima danom početka proleća 1922 godine, Dajana nam dočarava Veroniku koja nakon dve godine braka i svega preživelog napokon je u blaženom stanju, ipak odlazi u dvorac Trijanon, to za nju zlokobno mesto, tu ''kalvariju'' gde je rešavana sudbina njene zemlje.

U ovoj epizodni autorka nam otkriva srodnost Veronike s svojom jerusalimskom imenakinjom koja je maramom obrisala lice Hristovo na kojoj se ukazao krst kao znak da on odlazi na Golgotu gde će i ona na kraju doći da vidi to zloslutno mesto, da se pokloni njegovom imenu i pomiri s sudbinom





Filip Orovički

17. Mart 2011 godine, Subotica