utorak, 12.02.2008.
Horror kao žanr (2. dio)
Horrorljupci, evo nas opet, nakon duže stanke, pa da se odmah vratimo tamo gdje smo stali, njemačkom ekspresionističkom horror filmu i Murnauovom ˝Nosferatuu˝.
Kada je prikazan, Murnauov film je izazvao strahovit utisak na svakoga tko ga je pogledao. Prizor ispijenog, ćelavog, nemrtvog vampira bio je upečatljiv i nezaboravan. Izgledao je poput štakora, šiljastih ušiju, duguljastih prstiju, upalih obraza i izduženih očnjaka, s jezivim štakorima koji su ga pratili gdje god bi išao. Na kraju filma, groteskno, mrtvački blijedo stvorenje biva izmamljeno od strane heroine Nine (koju je glumila Greta Schroder na svjetlost praskozorja, pa je grof Orlok stradao tako što je ispario u dim pod utjecajem sunčeve svejtlosti. Kasnije je njemački režiser Werner Herzog snimio remake - Nosferatu the Vampyre (1979), sa Klausom Kinskim, koji je vjerno oživio glavnu ulogu.
U njemačkom nijemom horror filmu danskog režisera Stellana Ryea Der Student von Prag (1913) (aka Student of Prague), baziranom na legendi o Faustu, siromašni student sklapa ugovor s vragom u zamjenu za bogatstvo i ženu za kojom je žudio. Studenta je glumio glumac i producent Paul Wegener kojemu je to bio filmski debi. Bio je to prvi umjetnički važan njemački producentski projekt koji je kasnije ponovno snimljen 1926. godine u režiji Henrika Galeena. Inače, spomenuti P. Wegener je režirao prvu adaptaciju legende o Golemu Gustava Meyrincka - Der Golem (1914) (aka The Monster of Fate), a zatim je snimio nastavak par godina kasnije - Der Golem Und Die Tanzerin (1917) (aka The Golem and the Dancer) – poznat kao prvi nastavak nekog horror filma. Snimio je i treći film o Golemu, sa Karlom Freundom, ponovno ga nazvavši Der Golem (1920) (aka The Golem: or How He Came Into the World).
Njemački ekspresionistički horror film bio je zasnovan na mitovima iz centralne Europe i utjecao je kasnije na filmove o čudovištu “Frankensteinu” iz ranih 30-ih godina dvadesetog stoljeća temama o tvorcu koji gubi kontrolu nad svojom kreacijom. Golem, kojega je glumio Wegener, bio je drevna, glinena figura iz hebrejske mitologije koju je oživio rabin Lev da bi branio i spasio Židove od progona koji im je prijetio od Rudolfa II. Habsburškog. Po legendi, glinene kreacije stvorene ljudskom rukom tumarale su židovskim getom u srednjovekovnom Pragu u petnaestom stoljeću.
Najraniji horror filmovi, danas zaboravljeni filmovi o vampirima i vampiricama producirani su u SAD-u od 1909. do početka dvadesetih godina, čineći horror žanr jednim od najstarijih i najosnovnijih. Prvi film o Frankensteinovom čudovištu u SAD-u bio je Edison Frankenstein (1910), šesnaestominutna verzija koju je izradio Edison Studios u kom je Charles Ogle glumio čudovište. U ovoj ranoj verziji, čudovište je stvoreno u buretu s raznim kemikalijama.
Dva ostala nijema filma – preteče kasnijih filmova o Frankensteinu bili su Life Without a Soul (1915) i ekspresionistički njemački film Homunculus (1916), oba o umjetno stvorenom čovjeku. Prije 1930-e, Holliwood je nerado eksperimentirao s filmovima koji su obrađivali prave horror teme. Umjesto toga, studiji su koristili popularne kazališne predstave i isticali njihove žanrovske karakteristike misterije, dajući racionalna objašnjenja za sve natprirodne i okultne elemente unutar istih.
Čovjek s tisuću lica – Lon Chaney, prva američka horror zvijezda
Glumac koji je pomogao da se promijeni pristup u izgledu i prihvačanju horror žanra bio je Alonso Lon Chaney stariji poznat kao “čovjek s tisuću lica”, zbog njegove groteskne šminke i genijalne glume. On je bio prva američka horror zvijezda. Pojavio se u brojnim nijemim horror filmovima počevši od 1913. godine za Universal Studios u suradnji sa režiserom Todom Browningom u filmovima Outside the Law (1921), The Unholy Three (1925) s Chaneyem kao zlim trbuhozborcem i West of Zanzibar (1928).
Od dva Chaneyeva horror remekdjela, prvo je bila uloga u ekranizaciji romana Victora Hugoa o grbavcu Quasimodu – izmučenom zvonaru u crkvi Notre Dame, u filmu koji je režirao Wallace Worsley - The Hunchback of Notre Dame (1923) – drugoj filmskoj verziji ovog bajkovitog klasika. [Prva verzija je bio film The Darling of Paris (1917) sa zavodnicom Thedom Baro u ulozi Esmeralde.] Ipak, Chaneyeva najupečatljivija uloga bila je u degradirajućem, jasno zastrašujućem nijemom filmu, u kostimiranom horror klasiku Ruperta Juliana The Phantom of the Opera (1925), i to uloga Erica, bjegunca sa Vražjeg otoka – uloga unakaženog, rastrojenog, ogorčenog i osvetoljubivog kompozitora, duha Pariške opere (zasnovano na liku iz romana Gastona Lerouxa). Ovaj film bio je tehnološko dostignuće toga vremena, sa scenama padajućeg lustera i podzemnog jezera u boji, dok je ostatak filma bio u crno-bijeloj tehnici. Njegove tamne ekspresionističke boje dale su boju horror filmovima tridesetih godina. Najpoznatija scena tog filma bila je kada mlada Kristina (Mary Philbin) skida masku Lona Chaneya otkrivajući groznu koščatu facu, s ustima bez usana, trulim zubima, rilastim nosem i izbuljenim očima. Film je doživio još mnoštvo verzija, bilo kao horror ili kao kazališni mjuzikl.
Osim tih uloga Lon Chaney je također ostvario zapaženu ulogu ispijenog crnookog, vampirolikog lika u izgubljenom filmu Toda Browninga London After Midnight (1927), prvom hollywoodskom filmu o vampirima.
Filmovi o doktoru Jekyllu i gospodinu Hydeu
Još jedna tema ćesto obrađivana u horror filmovima bila je i zla strana ljudskog karaktera, tako da su snimljeni mnogi filmovi o fenomenu Jekyll – Hyde.
John Barrymore glumio je u prvoj verziji priče o dr. Jekyllu – mr. Hydeu, u nijemom filmu po imenu Dr. Jekyll and Mr. Hyde (1920), inspiriranom pričom Roberta Louisa Stevensona o doktoru - znanstveniku čija zla strana izbija na površinu pod djelovanjem napitka koji je sam stvorio.
Kasnije je snimljeno mnogo remakeova ovog filma, ali dvije najznačajnije verzije bile su ona u režiji Roubena Mamouliana Dr. Jekyll and Mr. Hyde (1932), sa Fredricom Marchom (dobio Oscara za tu ulogu) u naslovnoj ulozi i Miriam Hopkins u ulozi droljaste londonske konobarice Ivy, te također Oscarom nagrađeni film Victora Fleminga istoga naziva Dr. Jekyll and Mr. Hyde (1941), sa Spencerom Tracyem u glavnoj ulozi i Ingrid Bergman u ulozi prostitutke.
Horror klasici tridesetih: Universal Studios
Glumac Conrad Veidt i njemački ekspresionistički režiser Paul Leni bili su, da tako kažem, regrutirani od strane šefa Universala Carla Laemmlea sredinom dvadesetih. Paul Leni je već bio poznat u svojoj domovini po jezivim horror klasicima Backstairs (1921) and Waxworks (1924).
Nakon preseljenja u Hollywood, Leni je režirao The Cat and the Canary (1927), film proizašao iz istoimene scenske melodrame iz 1922. godine. Značaj tog filma je u tome što se isti smatra prvim gotičkim horror filmom s temom opsjednute kuće.
U idućem Lenijevom filmu za Universal The Man Who Laughs (1927), veličanstvenoj horror melodrami, Veidt je glumio uvijek nasmijanu, grotesknu karnevalsku nakazu po imenu Gvynplaine.
Početkom tridesetih, horror je ušao u svoju klasičnu fazu u Hollywoodu – eru pravih Dracule i Frankensteina, s filmovima koji su posuđeni iz njihovih njemačkih ekspresionističkih korijena. Universal studio je koristio morbidne priče o europskim vampirima i nemrtvim aristokratima, ludim znanstvenicima i nevidljivim ljudima i stvorio neke od najoriginalnijih stvorenja i čudovišta ikad viđenih na filmu. Studio Universal je bio najpoznatiji po čistim horror filmovima tridesetih i četrdesetih godina, te slavnim horror likovima: Frankensteinu, Draculi, mumiji, nevidljivom čovjeku i vukodlaku; kao i pravim horror glumačkim zvjezdama: mađarskoj ˝legendi matineja˝ Beli Lugosiju i Borisu Karloffu.
- 15:54 -
Komentari (11) - Isprintaj - #