ponedjeljak, 23.07.2018.

Skretanje s puta



Nekada treba i skrenuti sa puta. Na putu od Kumanova ka Ćustendilu, na 6-om kilometru iznad sela Mlado Nagoričane (ima i Staro), na brdu Zebrnjak nalazi se ostatak monunentalnog spomenika junacima Kumanovske bitke koji je ujedno i spomenik protjerivanju Turaka iz Evrope. Kumanovska bitka je glavna bitka Prvog Balkanskog rata koja je vođena između turske Vardarske armije i Prve srpske armije, 23. i 24. oktobra 1912. godine.



Kumanovska bitka je bila važna srpska pobeda nad turskom armijom u Vardarskoj Makedoniji, brzo posle izbijanja rata. Kumanovska bitka je označila početak oslobađanja Južne Evrope od viševekovne vladavine Turskog carstva. Prvim Balkanskim ratom je završen dugotrajni proces potiskivanja Osmanskog carstva iz Evrope, započet porazom Kara Mustafe kod Beča 1683. godine. Kumanovska bitka je krupan istorijski događaj za Srbiju i srpski narod u celini, a verovatno i za Evropu, jer je njen ishod oslobađanje oblasti Stare Srbije, koje obuhvataju područje Stare Raške, Kosova i Metohije i Skopsko-tetovske oblasti. Oslobodilačkom Prvom Balkanskom ratu je prethodio Balkanski savez, kao i uzajamni sporazumi balkanskih država – Srbije, Crne Gore, Bugarske i Grčke. Posle poraza u Kumanovskoj bitci, turska armija je napustila glavni deo vardarske Makedonije, pretrpevši teške gubitke u ljudstvu i ratnim zalihama




Spomenik Zebrnjak je sagrađen 1937. godine, u slavu i čast poginulim srpskim vojnicima na 25. godišnicu bitke, bio je autentičan u oblikovanju i koncepciji, jedinstven na Balkanu sa visinom od 48,5 metara. Po stilu se oslanjao na sakralnu srednjevjekovnu arhitekturu a unutrašnjost je bila oslikana freskama sa prizorima iz svakodnevnog života i likovima u narodnim nošnjama.
Spomenik je porušila bugarska vojska na samom početku II svjetskog rata.
Ono što se danas može vidjeti je samo postament spomenika. U unutrašnjosti nema freski a u podrumu je i dalje kosturnica.
Prilaz spomeniku je uski makadam kojim bi se da je padala kiša teško moglo prići. Kapija se zaključava i postoji čuvar (po nekom međudržavnom dogovoru od prije par godina). Spomenik je podignut na samom poprištu bitke. Na slikama se u daljini može vidjeti Skopska crna gora i Vodno u produžetku, pozicija sa koje je napadala Prva armija, pod komandom regenta Aleksandra.
Zebrnjak je bio cilj turske armije kako bi dobrom vojnom pozicijom dobila naklonost evropskih sila i zadržala se na Balkanu.
To se nije dogodilo.



Spomenik na Zebrnjaku građen je od najtvrđeg bazalta i armiranog betona. Imao je oblik kule-obeliska visine 48,5 metara. Bio je to ubedljivo najviši spomenik ne samo na teritoriji Kraljevine Jugoslavije, već i čitavog Balkanskog poluostrva. Skladnih proporcija, sa vitkom kulom, ovaj memorijal mogao je da se vidi iz velike daljine, čak i noću, jer je iz njegovog kubeta izbijala svetlost tri petro-maks lampe. Bilo je to simbolično, večito kandilo mrtvih čije su kosti tu počivale. Na svim planovima spomenika uočljiv je vertikalizam u strukturi građevine. Definitivan projekat predstavlja spoj masivnog podnožja u obliku tvrđave, vitkog stabla sa jajastom ``kapom“ na vrhu koje se ne sužava nagore i novog elementa - trougaone osnove. Takvom osnovom autor je, bez ikakve sumnje, ostvario izraženi skulptoralni efekat u ukupnom izgledu vitke, ali snažne građevine. Taj vrhunski spor arhitekture i skulpture bez uzora u našoj arhitekturi predstavlja remek-delo Momira Korunovića.

U prizemlju spomenika bile su prostorije koje su služile kao kosturnice izginulih srpskih ratnika. Nad njima se nalazio prostor, podeljen u devet odaja, u kome je bila smeštena muzeološka postavka. Iznad podnožja spomenika, na osamnaestom metru od zemlje, nalazila se memorijalna kapela do koje se stizalo otvorenom spiralnom rampom. Na svakom uglu spiralne staze proširene kružnim zaravnima stajali su na postoljima originalni topovi korišćeni u Kumanovskoj bici. Gvozdenim stepenicama pelo se u prostor iznad kapele u kome su bile postavljene drvene hrastove merdevine koje su spajale pet spratova visoke kule sa betonskim galerijama. Na samom vrhu kule, pod samom krovnom konstrukcijom, nalazile su se pomenute svetiljke koje su noću osvetljavale okolinu. Na vrhu čitave građevine nalazio se krst, dok je njen najviši sprat bio ukrašen heraldičkim znamenjima Kraljevine Srbije.

Fresko-dekoraciju u kapeli i kosturnici izradio je ugledni srpski slikar toga vremena Živorad Nastasijević koji je sa Korunovićem sarađivao i ranije, prilikom podizanja spomenika srpskim ratnicima stradalim u bici na Drini ujesen 1914. godine koji se nalazi na lokalitetu Mačkov kamen na planini Jagodnji kod Krupnja
.


Izvor: Internet, slike su moje osim prve i treće

Oznake: putovanje
00:30 | Komentari (12) | Print | ^ |

<< Arhiva >>