ANKSIOZNOST - PANIKA - DEPRESIJA

Anksiozno-depresivni poremeæaj (sidrom) odlikuje se preplitanjem simptoma straha i anksioznosti, koji nisu takvog intenziteta da bi se mogla postaviti dijagnoza depresije i nekog specifiènog stanja straha.

Veæina klinièara i danas smatra da su anksioznost i depresija klasièno stanja suprotni jedno drugome. Meðutim, rezultati novijih klinièkih i epidemioloških studija ukazuju na to da ova dva poremeæaja èesto idu zajedno. Zapravo, anksioznost i depresivnost danas su "uobièajeni naèini reagiranja suvremenog èovjeka", to su bolesti našeg vremena. Današnji uvjeti života vode prema otvorenim stanjima tjeskobe, strepnje i depresije jer neprekidna izloženost brojnim frustracijama dovodi do specifiène reakcije suvremenog èovjeka koji svoja emocionalna doživljavanja potiskuje, zadržava u sebi i time stvara podlogu za pojavu depresije ili tjeskobe. Ovakvi naèini reagiranja gotovo u potpunosti zamjenjuju ranije oblike reagiranja koji su se oèitovali neposrednom reakcijom kroz psihomotorna uzbuðenja ili agresivnost.

Depresija i anksioznost postaju tako poremeæaji civilizacije i kao neodvojivi dio suvremenog èovjeka, one èesto èine "kulturnu atmosferu" našeg vremena, a èimbenici koji ih uvjetuju postaju iz dana u dan sve brojniji i intenzivniji.

Procjenjuje se da je ovaj sindrom zastupljen u opæoj populaciji izmeðu 1% do 10%. Susreæe se kod osoba u rasponu od treæeg do sedmog desetljeæa života. U populaciji pacijenata u primarnoj zdravstvenoj zaštiti pacijenti s ovim sindromom èine oko 47% oboljelih. Životna prevalencija se kreæe od 14 do 18% opæe populacije. Polovima pacijenata se javlja lijeèniku opæe prakse. Stanje se ispravno dijagnosticira u manje od polovice sluèajeva. Veæina pacijenata ne dobija adekvatnu terapiju ni danas.
Anksioznost i depresija su postale naše stalne životne pratilje koje nas svojim novim i raznovrsnim manifestacijama prate tijekom cijeloga života.

Simptomatologija kod ovog sindroma je izrazito heterogena, a u odreðenoj mjeri su prisutni i somatski simptomi koji nemaju organsku podlogu. Premda ne postoji tipièan opis mješovitog stanja straha i depresije, sljedeæi simptomi su èesto prisutni u ovom sindromu: nervoza, napetost, nemir, razdražljivost, tjeskoba, disforièno raspoloženje, emocionalna labilnost, preosjetljivost, nezadovoljstvo sobom, negativistièan i èesto pesimistièan stav, poremeæaji spavanja, lako zamaranje, manjak energije, oslabljenja koncentracija i zaboravnost. Simptomi se obièno javljaju akutno i èesto im prethode nepovoljni životni dogadjaji. Osobe s ovim sindrom su uglavnom plašljive, pasivno-ovisne liènosti.
U donjoj tablici prikazani su karakteristièni i preklapajuæi simptomi depresije i anksioznosti.

U službenim psihijatrijskim klasifikacijama (ICD-10 i/ili DSM-IV) ne daju se precizna upustva za dijagnosticiranje ovog sindroma, veæ se oni uglavnom tretiraju kao rezidualna dijagnostièka kategorija. Ono što je dobro poznato u klinièkoj praksi jest da anksiozni i depresivni poremeæaji mogu komplicirati jedan drugog, da bi potom završili na zajednièkom evolutivnom putu. Tako se oba klinièka entiteta odvojeno ili zajedno javljaju u svim životnim oblicima i ciklusima, ali ipak postoji znaèajna razlika u odnosu na intenzitet ovog poremeæaja u razlièitoj životnoj dobi.

"Umjerena" depresija i anksioznost imaju sliènu krivulju javljanja u dobi od 15-te do 40-te godine života, a poslije toga jasno se uoèava divergencija jer depresivnost raste dalje sa životnom dobi, dok se uèestalost anksioznosti nakon 45-te godine života smanjuje. Nasuprot tome, jako izražena "vitalna" anksioznost mnogo je èešæa od depresije u mlaðoj životnoj dobi. Tako je anksioznost mnogo èešæa od depresije u mlaðim godinama života. Krivulja njihovog javljanja teèe paralelno tek poslije 40-te do 60-tih godina života, a nakon toga se ponovo "razilaze" uz èešæe javljanje anksioznosti u odnosu na na depresiju. Danas se sa dosta argumenata tvrdi da je "anksiozno-depresivni sindrom" mnogo èešæi od "èistih" poremeæaja, bilo anksioznosti ili depresije. Ovaj sindrom je mnogo èešæi u opæoj medicini nego u psihijatriji i dodatno doprinosi poveæavanju teškoæa u dijagnostici za lijeènike iz primarne zdravstvene zaštite.

Ovaj sindrom je takoðer èesto povezan s poremeæajima liènosti i èesto je teško razdvojiti psihopatološke elemente jednog od drugog i dati im prioritet u terapijskom postupku. Kod ovog sindroma u najveæem broju sluèajeva anksiozni simptomi su u prvom planu. Radi se o psihopatološkom skupu koji okuplja (obuhvaæa) razlièite sindrome gdje anksioznost i depresija dijele klinièku sliku kao što je i navedeno u gornjoj tablici.

Ovaj sindrom je mnogo èešæi kod žena nego kod muškaraca, sa èešæom emocionalnom i afektivnom nestabilnošæu. Depresvno-anksiozni poremeæaj kod djece i omladine, posebno kod adolescenata znatno je èešæi nego što se ranije smatralo. Neki autori navode da je veæi broj karakteristiènih simptoma iz psihièke i psihosomatske sfere kod male djece, djece školskog uzrasta i adolescenata. Ilustracije radi navest æemo najvažnije simptome vezane za uzrast. Kod male djece najèešæi su sljedeæi simptomi: mirnoæa, povuèenost, agitiranost, agresivnost, odbojnost prema igri, depresivnost. Od psihosomatskih smetnji najèešæu su: èesti napadi plaèa, poremeæaj sna, sterotipni pokreti, manipulacije genitalijama i poremeæaji apetita. Kod djece školskog uzrasta od psihièkih simptoma pažnju lijeènika privlaèe: nesigurnost, asocijalnost, iritabilnost, smetnje koncentracije, izbjegavanje zabava, depresivnost, a od psihosomatskih smetnji: sklonost izolaciji, napadi plaèa, mokrenje u krevet, manipulacije genitalijama. Kod adolescenata treba obratiti pažnju na: usamljenost, potištenost, sanjarenje, promjenjivo raspoloženje, suicidalne pulzije, depresivnost, a u sferi psihosomatskih simptoma smanjenje apetita i glavobolje.

Depresivne reakcije su sastavni deo anksiozno-depresivnog sindroma. One zahvaæaju sferu volje, mišljenja, osjeæanja i èesto cjelokupnu liènost pacijenata. U depresivnim stanjima angažiran je èitav organizam uz oèiglednu nedijeljivost somatskog, psihopatološkog i interpersonalnog aspekta u doživljavanju depresije. Poèetni simptomi su bezvoljnost i anksioznost na koje se kasnije nadovezuju apatija i gubitak interesa uz opæu inhibiranost. Javlja se osjeæaj nesposobnosti uz slabljenje volje, a egzistencija postaje bez ikakavog plana. Opæa inhibicija širi se u sve psihièke i tjelesne funkcije pa se mijenja mimika, fizionomija, govor itd. Jedna od bitnih karakteristika depresije jest neporemeæena svijest o samoj bolesti. Oni imaju osjeæaj autentiènosti pa zbog toga posebno trpe i teško doživljavaju osjeæje tjeskobe, nelagodnosti i dezintegracije koji prate depresiju.

Oznake: anksioznost, depresija