Ravanica




--------------------------------------------------------------------------------
Na vrijeme nastanka Ravanice, manastira 11 km udaljen od Cuprije, zaduzbine kneza Lazara, ukazuje sacuvani prepis osnivacke ravanicke povelje koja je izdata 1381. godine sa potpisima kneza Lazara i patrijarha Jefrema. Pretpostavlja se da je gradnja pocela 1375. sa ciljem da crkva predstavlja knezev mauzolej. Poslije njegove pogibije na Kosovu i proglasenjem za sveca, mosti su mu 1392. prenesene u Ravanicu. U velikoj seobi 1690. monasi su prebjegli u Ugarsku i sa sobom ponijeli knezeve mosti. Jedno vrijeme su se one nalazile u manastiru Vrdnik na Fruskoj Gori, a kasnije u Sabornoj crkvi u Beogradu. Povodom 600-godisnjice Kosovske bitke vracene su u ravanicu. Ravanica, odnosno crkva Vaznesenja Gospodnjeg, zajedno sa pripratom Hilandara predstavlja prvo djelo Moravske skole koja sa njom pocinje svoje postojanje i uticaje na polju srpske arhitekture. Izgled crkve nastao je spajanjem trikonhosa, poznatog u Vizantiji, i gradevine sa pet kubeta razvijene u vrijeme kralja Milutina. Centralno kube na visokom i vitkom tamburu naglasava od davnina prisutnu zelju za visinom i u potpunosti dominira nad centralnim dijelom crkve. Bocna kubeta su mnogo manja i uskladuju cjelinu arhitektonske izvedbe svoda. Ispred crkve je u toku gradnje dozidana priprata u vidu trijema, otvorena sa svih strana. Ona je u potpunosti unistena i o njoj nisu sacuvani skoro nikakvi podaci. Na njenom mjestu je sazidana nova, niska i nezgrapna, priprata koja u mnogome kvari ukupni dojam ove crkve. Prvi put je ovdje primjenjena polihromija kao najznacajnije sredstvo ukrasavanja fasade. Koristen je provjereni sistem kombinovanja kamena i opeke, ali se oni ne slazu kao do tada (u horizontalne redove) nego se koriste sve moguce geometrijske kompozicije u svrhu sto vece dekorativnosti. Poseban element ove crkve su prozori, bifore i trifore. Ima ih neobicno mnogo, tacnije 62. Okviri svih tih prozora su bogato ukraseni plitkim kamenim reljefom sa motivom dvoclanog prepleta biljnog i zivotinjskog karaktera. Izgledu fasade doprinose i rozete na zapadnoj fasadi i oslikana polja na nosecim zidovima malih kubeta, sve bogato ukraseno plasticnim detaljima. Dekorativnom duhu citavog hrama doprinosi i oslikana unutrasnjost kod koje je zanemarena dotadasnja monumentalnost na racun estetike. Iz tog razloga teme i rapored fresaka su drugacije nego na starim crkvama. Bez obzira na to freskoslikarstvo Ravanice se svrstava u tri cjeline znacajne za izucavanje kulture naroda citavog Balkana. Kao sto je vec receno Ravanica je imala znacajnu duhovnu ulogu za srpski narod, kao grobnica Sv. kneza Lazara. Upravo zbog toga njena istorija je bila burna i izrazito teska. Turci su je rusili, pljackali i spaljivali 1396., 1398., 1436. i izmedu 1495. i 1557. godine. Tada je nastupilo relativno zatisje da bi najvece stradanje dozivio 1686/87. godine kada je pobijena i vecina kaludera. Obnovljena je 1717. i 1729. godine, a vec u Srpskim ustancima je skoro potpuno unistena. Obnova je izvrsena sredinom XIX vijeka, ali ni tada stradanja ne prestaju. U Prvom i narocito u Drugom svjetskom ratu manastir biva razoren, ali ipak uspijeva da se podigne iz pepela i 1971. dobija svoj danasnji oblik. Kao sto se vidi njegova razaranja su bila brojna, ali je narod uspijevao da ga obnovi. Manastir Ravanica, najopjevaniji u narodnoj poeziji, bio je i bice vjecno sjecanje na kneza Lazara i Kosovsku bitku.