Osmanlijski novac
Ottoman Coins
This aricle is written in Croatian. You can translate it to your language using Google Translate tool.
Beograd u vreme turske vladavine
Turci Osmanlije su više od 4 veka vladali na našim prostorima. Ta duga vladavina je ostavila brojne tragove u kulturi, spomenicima, građevinarstvu i naravno, u numizmatici. U našoj zemlji se i dan danas može naći puno raznog turskog novca pogotovo iz XVIII i XIX veka, ali se i stariji novci nalaze u dosta velikim količinama.
Numizmatičari se malo teže odlučuju na sakupljanje turskog novca zbog pisma (svi natpisi na osmanskom novcu su na arapskom pismu) ali ono nije tako komplikovano kao što na prvi pogled izgleda. Ovo znam iz iskustva jer sam se i sam prilično bavio islamskim novcem a i danas mi je to vrlo draga tema. Uz malo truda i volje ta prepreka se može savladati i onda se pred kolekcionarom otvara jedan novi i interesantan svet.
"Sultan Sulejman šah, sin Selima kana. Neka mu pobeda bude veličanstvena. Kovano u Bagdadu 926. godine" (po Hidžri)
"Iskovao gospodar sjajne pobede i moćnik zemlje i mora"
Svi turski sultani od XIV veka pa do proglašenja Republike 1923. godine su kovali novac u početku u srebru i bakru, a kasnije i u zlatu. Osnovni srebrni novac je do kraja XVII veka bila akča (ili aspra), bakreni se zvao mangir (ili mangura), dok je zlatnik bio altin. Kovan je i veći srebrnjak - dirhem ili desetak. Akča vremenom skroz propada da bi krajem XVII veka dostigla težinu od oko 0,2 g. To obezvređivanje osnovne novčane jedinice je nateralo monetarne vlasti da počnu kovati i veće srebrnjake po uzoru na ostale zemlje: prvi turski "taliri" počinju se kovati 1687. godine. Oni se pojavljuju u raznim veličinama i finoćama srebra, a kuju se i delovi talira. Poznati su pod raznim nazivima - juzluk, bešlik itd.
Arapski brojevi
Propadanje Turske imperije je dovodilo do stalnog kvarenja novca, tako da je bilo sultana koji su za svoje vladavine vršili više monetarnih reformi (neki i po sedam). To je stalno dovodilo do sve lošijeg novca (manja težina i lošija finoća). Ozbiljnu reformu sprovodi sultan Abdul Medžid (1839-1861) u šestoj godini svoje vladavine, znači 1845. godine. On uvodi mašinsko kovanje kao i standarde slične razvijenim evropskim zemljama. Tada uvedeni sistem nije se menjao do kraja carstva.
Turski zlatnik koji je u Beogradu iskovao sultan Sulejman I Veličanstveni u periodu 1555-1566.
Posebno interesantan deo Osmanske numizmatike su novci kovani na našem tlu. Prvi sultan koji je kovao novac na našem tlu je bio sultan Murat II (1421-1444. i 1445-1451) koji je u staroj srpskoj kovnici Novo Brdo kovao srebrne akče. Posle njega su svi sultani do Mehmeda IV (1648-1687) kovali u našim kovnicama srebrni novac. Zlatni novac je kovalo pet sultana u našim kovnicama, dok je bakreni novac kovao samo sultan Sulejman II (1687-1691). On je ujedno i poslednji Osmanski vladar koji je kovao novac u našim kovnicama.
Natpisi imena otomanskih kovnica koji se najčešće nalaze na novcu
Na području bivše Jugoslavije su stalno ili povremeno kovale sledeće kovnice: Banja Luka (sporno*), Beograd, Kratovo, Kučajna, Novo Brdo, Ohrid, Sarajevo, Skoplje i Srebrenica. Turske kovnice na području bivše Jugoslavije je izuzetno dobro obradio naš najveći stručnjak za turski novac, Slobodan Srećković iz Beograda. Njegova knjiga "Osmanlijski novac kovan na tlu Jugoslavije", Beograd 1987, je kapitalno delo iz te oblasti.
*Kovanje novca u Banja Luci, prilično je sporno, pa je vrlo verovatno da se u ovoj kovnici osmanlijski novac nije kovao. (Prim. urednika dinara).
Autor: Stevan Vereš
Izvor: dinar br. 21, SND, Beograd, 2003.
Ključne riječi: kovani novac, kovanice, Turska, Osmansko carstvo
Keywords: coins, Turkey, Ottoman Empire
Procjena numizmatičke vrijednosti kovanica i novčanica - www.monetalis.hr
Kontakt telefon: +385 (0)95 858 6377; e-mail: info@monetalis.hr
|
