Hrvatski numizmatički časopisi
Croatian Numismatic Magazines
This aricle is written in Croatian. You can translate it to your language using Google Translate tool.
U toku 1933. godine objavio je dr Jozo Petrović prvi numizmatički časopis u našoj zemlji. Zvao se NUMIZMATIČAR - časopis za antički i stari jugoslovenski novac. Na njemu nije navedena godina izdanja, nego samo izdavač i to: "Dr. Jozo Petrović, Beograd, Post. pregr. 209". (Datum izdanja naveden je u tekstu II broja, na str. 48-49, sa informacijom da je "konkurentska" zagrebačka Numismatika izašla u decembru 1934, a ne 1933 kako na njoj piše).
Pomenuti dr Jozo bio je bosanski Hrvat rođen u Livnu 1892, na "privremenom radu" u Beogradu, kao kustos Muzeja kneza Pavla (sadašnji Narodni muzej Beograda); o njemu vidi članak u brošuri ing. G. Krasnova, Znameniti hrvatski numizmatičari, Zagreb 1980, str. 17-20.
Kako je nesumnjivi glavni centar numizmatike u tadašnjoj Kraljevini SHS bio Zagreb, tamošnji najistaknutiji numizmatičar, i osnivač prvog numizmatičkog društva u istoj Državi, Benko Horvat, nije mogao da podnese što ga je Jozo pretekao, jer on se baš spremao da, po uzoru na bečki numizmatički časopis, započne sa objavljivanjem istog takvog, ali na našem jeziku. Zato se Benko, visoki intelektualac i numizmatičar par exelance, ali po prirodi sujetan i baš nezgodan čovek (videti posle zašto je spalio celo izdanje Numizmatičkih vijesti br. 4, 1939), dosetio kako da ipak on bude "prvi": Krajem sledeće godine, kao što tvdi Jozo, Benko (rođ. u Vinkovcima 1873, bečki student i visoki finansijski činovnik, najpre u Sarajevu...) izdao je časopis NUMISMATIKA - Vjesnik Numismatičkog društva u Zagrebu. Na istom je vešto naveo "Godina - Anee 1933".
Oba časopisa bila su velikog formata sa manjim brojem stranica. Numizmatičar (štampan ćirilicom) imao je 44 strane i ilustracije u tekstu, a latinična Numismatika I imala je 40 str. + III table.
I jedan i drugi časopis su za vreme Kraljevine doživeli još po jedno izdanje. Jozin Numizmatičar br. II, opet bez datuma, a izdat je 1935. Postoje i primerci na kojima je, za vreme Petrovićevog izbeglištva u II svet. ratu, bila prectana beogradska, i umesto nje ručnim pečatom naznačena njegova sarajevska adresa. Zato se u svetskoj numizmatičkoj bibliografiji Elvire Clain-Stefanelli, greškom ovaj isti časopis pojavljuje dva puta, jednom kao beogradski, drugi put kao sarajevski.
Mnogo kasnije i u Beogradu i u Sarajevu biće pokrenuti numizmatički časopisi istog imena.
Što se Zagreba tiče, izdata je, opet godinu dana posle Joze, Numismatika, ali kao vrlo obiman i jako kvalitetan trobroj, No. II - IV, Godina - anee - Jahrgang 1934-1936. 172 str. velikog formata, sa ilustracijama u tekstu plus V finih tabli.
O posleratnim izdanjima ovog časopisa, biti će reči nešto kasnije, a sada najpre o pojavi časopisa NUMIZMATIČKE VIJESTI, u Zagrebu 1939. godine, a koji časopis i danas izlazi. Poslednji broj koji imam je God. 45 - br. 56, Zagreb 2003.
Pomenuti Benko Horvat ostaće u našoj numizmatičkoj istoriji poznat i po tome što je daleke 1928. godine osnovao PRVO NUMIZMATIČKO DRUŠTVO na prostorima bivše Jugoslavije. Ono je veoma dugo bilo jedino društvo u staroj i novoj Jugoslaviji, jer je Srpsko numizmatičko društvo osnovano tek 1956. godine, a iste godine i Numizmatično društvo Slovenije.
Po uzoru na višenacionalnu Austrougarsku, u kojoj nacionalno numizmatičko društvo nije nosilo (kao danas) atribut "austrijsko", nego se zvalo Numizmatičko društvo u Beču, tako se i u višenacionalnoj Kraljevini SHS, adekvatno društvo nije zvalo "hrvatsko" (kao sada) nego Numizmatičko društvo u Zagrebu. Njegovi članovi bili su iz svih krajeva države, između ostalih i tada mladi Sergije Dimitrijević iz Leskovca, plus brojni članovi iz Beograda, Vojvodine itd.
Takođe po uzoru na moćnu Carevinu, K-und K, zagrebačko je društvo pored pomenutog vrlo ozbiljnog časopisa, Numismatike, pandan bečkom "Numismatische Zeitschrift", odlučilo da izdaje i jedan skromniji časopis, sličan opet bečkom, a koji se zvao "Mittelungen der Oesterreichishen Numismatischen Gesellschaft in Wien". Taj časopis, pomenute "Numizmatičke vijesti", pokrenut 1939. godine sa ciljem da izlazi kvartalno, a njegov prvi i dugogodišnji kasniji urednik bio je čuveni Ivan Rengjeo. Rengjeo (izg. Rendjeo) rodjen je u Iloku 1884., a poreklom i taj je bio iz Bosne, otud njegova onolika ljubav za tu oblast naše numizmatike.
Samo u prvoj godini izlaženja izdata su 4 broja, a od kojih je onaj poslednji, God. I, br. 4, spaljen. Koliko je poznato, ni jedna privatna numizmatička biblioteka, sem jedne (kolekcija numizmatičke literature Ranko Mandić, Beograd) nema original tog broja NV. U Zagrebu znam samo nekoliko onih koji imaju fotokopije. Ja sam ga nabavio sasvim slučajno u Minhenu, od jednog poznatog prodavača numizmatičke literature, pa čak i po neverovatno povoljnoj ceni. Kad sam mu kasnije rekao koliko je to retko i vredno, rekao mi je da mu nije žao, jer, kazao je - "taj je bibliofilski raritet dospeo u prave ruke!".
Inače, kompletan tiraž tog izdanja bio je spaljen po nalogu predsednika Benka (zbog medalja - njegove i Ledererove, no o tom posle). Takodje je potpuno obustavljeno izdavanje Vijesti, sve do 1955. godine. Tada, znači posle rata, Numizmatičke Vijesti su postale "glavna publikacija" zagrebačkog numizmatičkog društva, dok se sa izdavanjem "sporedne" - skromnog BILTENA NUMIZMATIČKOG DRUSTVA
U ZAGREBU (kasnije Bilten HND) započelo 1963. godine. Isti bilten od br. 27 (1975), promenio je ime u OBOL. Poslednj koji imam je Obol God. XIL, br. 55, Zagreb 2003.
Nakon Oslobođenja i uvođenja takozvane Diktature proletarijata 1945. godine, bavljenje numizmatikom proglašavano je kod nas nazadnjačkom navikom dokone buržoazije. Tada dolazi do potpunog zamiranja aktivnosti jedinog numizmatičkog društva u zemlji, zagrebačkog. Ni u toku II svetskog rata ovo Društvo nije bilo aktivno, pa je tako i u numizmatičkom izdavaštvu došlo do velike pauze koja je trajala 15 godina, od 1939. do 1953, kada je prof. Rengjeo izdao naš prvi posleratni numizmatički časopis, "Numizmatiku" br. 5. Dve godine kasnije, isti entuzijasta nastavlja i sa izdavanjem "Numizmatičkih vijesti". Pre toga se, bojažljivo i gotovo poluilegalno, pojavio časopis koji ne mozemo smatrati redovnim. To je "NUMIZMATIČKI ZBORNIK" koji je umnožen primitivnom tehnikom šapirografisanja, i bez ijedne ilustracije. Uredio ga je dr. Antun Bauer, a izdat je samo broj I, u Zagrebu 1951. Časopis ima 176 bledih i teško čitljivih stranica u ljubičastoj kopir štampi, na kojima su objavljena 4 članka, a koji su ponovljeni u "normalnoj štampi" u Numizmatici V, 1953.
Sredinom 1950-ih polako dolazi do normalizacije numizmatičkog života u ondašnjoj Jugoslaviji. Nakon obnavljanja numizmatičke izdavačke delatnosti u Zagrebu, dolazi do osnivanja dva nova numizmatička društva u državi, 1956. godine: Srpskog numizmatičkog društva u Beogradu (koje nije imalo svoj časopis sve do 1978. godine, kada je izdat 1. broj "Numizmatičara") i Numizmatičnega društva Slovenije u Ljubljani (u kome dr. Pegan pokreće "Numizmatični vestnik" već 1958. godine.) Numizmatičko društvo Bosne i Hercegovine (koje danas više ne postoji, nego samo N.D. Sarajevo) osnovano je 1969. godine (izdavalo časopis "Numizmatičar" 1971-1976, br. 1-5), a Makedonsko numizmatičko društvo osnovano je u Skoplju 1972. godine (postoje i danas ali nemaju svoj časopis; postoji, medjutim, časopis "Macedonian Numismatic Journal" koji od 1994. izdaje Muzej Makedonije), dok Numizmatičko društvo Crne Gore nikada nije osnovano.
Pojavom navedenih nacionalnih društava, i dotadašnje Numizmatičko društvo u Zagrebu menja ime (tek 1966.godine) u Hrvatsko numizmatičko društvo, nastavljajući kontinuitet svojih publikacija: izdaju se časopisi Numizmatika (izdati brojevi I-VII / 1933-1988); Numizmatičke vijesti i Bilten HND (kasnije Obol), dok su se u periodu, 1971-1984, takođe izdavale šapirografisane aukcione liste. Zbog ideoloških razloga nije se mogao koristiti termin "AUKCIJA" nego se, umesto te reči, koristila nova (socijalistička) kovanica "Organizirana razmjena numizmatičkih vrednota". U mojoj biblioteci nalaze se sve ove liste - prve numizmatičke aukcije na našim prostorima - od br. I do br. XXIV, kao i katalozi "mini" razmjena (aukcija) br. 1-4 iz 1978. godine.
Drugi značajan numizmatički centar u Hrvatskoj, u kojem se izdavao stručni časopis iz naše branše, postojao je u Splitu od 1980. do 1995. godine, pod nazivom Dalmatinsko numizmatičko društvo. Ono je delovalo pod pokroviteljstvom Splitske banke, a izdavalo je časopis "Numizmatički vjesnik" koji je uredjivao dr. Nenad Gvozdanović (br. 1-13). Nakon njegove smrti, izišao je, koliko je meni poznato, još samo br. 14, čiji je urednik bio Niko Baković.
Pored prednjih, postojao je i jedan pokušaj izdavanja zagorskog numizmatičkog časopisa. Pokrenuo ga je Darko Starješina iz Oroslavlja. To je "NUMIZMATIČKI INFORMATOR" - Glasnik Numizmatičkog društva Hrvatskog Zagorja, God. I, br. 1, Oroslavlje 1988. Izdat je samo taj jedan broj.
Jos jedan pokušaj izdavanja informativnog numizmatičkog biltena u Hrvatskoj zabeležen je 1987. godine. Tada je nas kolega Slobodan Pukanić u Velikoj Gorici započeo sa izdavanjem časopisa "YU-KOLEKCIONAR" - Informativni bilten. Izdata su samo dva broja, svaki po 4 stranice A-4 formata.
Na kraju navodim imena urednika najznačajnijeg hrvatskog numizmatičkog časopisa, Numizmatičkih vijesti, od prvog do 57. broja:
I) Br. 1-18 / 1939-1962: Ivan Rengjeo
II) Br. 19-27 / 1963-1969: Antun Bauer
III) Br. 28-32 / 1970-1974: Bartol Zmajic
IV) Br. 33-51 / 1979-1998: Gjuro Krasnov
V) Br. 52-57 / 1999-2004 (i nadalje): Edgar Fabry
Krajem ove godine očekuje se NV God. XLVII, br. 58, a potom i druga izdanja ovog izvanrednog numizmatičkog godišnjaka koji neguje veliku tradiciju slavne zagrebačke numizmatičke skole.
Autor: Ranko Mandić
Izvor: Internet Yahoo grupa „Hrvatska numizmatika“
Ključne riječi: numizmatički časopisi, Hrvatska
Keywords: numismatic magazines, Croatia
Članak je obnovljen: 18.11.2011.
Coins, Banknotes & Militaria Store - www.CBM-store.com
|
