Emir Habul-PONAVLJANJE ZLOCINA
Remzi Hajlimic,rodjenoj Tafro,sudbina je odredila da u svom zivotu dva puta dozivi gorku sudbinu muhadzira(izbjeglice):u zimu 1942.kao djevojka,sa troje brace i sestara bjezala je iz Foce spasavajuci se od cetnickog noza,pola vijeka kasnije sa bremenom od gotovo sedamdeset godina i oboljelim muzem krenula je na isti put,
bjezeci ispred iste aveti i iz istog grada.I kao prije pedeset godina obrela se u istoj kuci Beslagica podno Bjelava.
One davne 1942.bjezali su goli i bosi.Ovoga puta ponijeli su samo ono sto su imali na sebi,ostavljajuci iza sebe zgarista dvije porodicne kuce u focanskoj carsiji koje su gradjene da nadzive graditelje i sluze buducim narastajima.Biti pogorijelac sa petnaestak godina nije isto kao kad se zakoraci u osmu deceniju."Nit`se imam gdje vratiti,nit`gdje sjedit`",ostaje opori rezime jednog zivotnog puta.O povratku u rodni grad se ne razmislja,sto zbog godina,sto zato"jer je guja dva puta ujela.Nit`vise ima Tite nit`bratstva-jedinstva".Onomad,poslije onog rata,strasti i mrznja su zatrti carsijskim redom i drzavnom prisilom.Nekako se podnosilo i trpjelo sto su komsije s kokardom iz `42.poslije rata zamijenile obiljezja i postale punopravni gradjani.Mnogi od njih dali su ovoga proljeca svoj puni doprinos u protjerivanju i ubijanju svojih komsija od kojih se razlikuju samo po vjeri i imenu.
SUDBINA
Sudbina Remze Tafro ima mnogo zajednickog sa Andricevim junakom Mujagom Matapdzicem zvanim Uzicaninom,kome prilike nisu dozvolile da"pusti korijen".Ovaj Andricev lik za pedeset godina zivota tri puta bjezi u muhadzirluk-iz Uzica kad su Turci morali napustati gradove po Srbiji,poslije su bjezali ispred Svabe,a kad je poceo balkanski rat 1912.godine,ponovo se moralo bjezati iz Sandzaka ispred srpske vojske.
Andric na malo prostora u epizodi o Mujagi Uzicaninu daje literarni kroki tragicne sudbine Muslimana razapetih
"izmedju dva krsta"smjestajuci ga u isti geografski prostor gdje se zlo i danas dogadja i istorija ponavlja u mnogo tragicnijem izdanju.
U Foci,Visegradu,Cajnicu,Rogatici...ezan se vise ne cuje.Etnicko ciscenje terena odvija se ovoga puta mnogo sistematskije i temeljitije nego sto je to bio slucaj prije pola vijeka.Foca i Visegrad ostali su bez"muslimanskog uha";broj pobijenih i ubogaljenih se ne zna;broj protjeranih moze se statisticki izraziti-Foca oko 20 i Visegrad oko 13 hiljada.Ukupni saldo prognanika,onih koji se mole drugom Bogu,daje zastrasujuci zbir od pola miliona ljudskih sudbina.
GENOCID
Genocid nad muslimanskim zivljem uzeo je zastrasujuce razmjere i dogadja se pred ocima na sramotu Evrope i cijelog svijeta.Nisu u pitanju pijani cetnici i nekontrolisani zlocini odmetnutih grupa,kako se to nerijetko prikazuje u javnosti.Rijec je naprotiv o zlocinu u glavama,u ideologiji i politici ciji izvrsitelji,izmedju ostalog,mogu biti i"pijani cetnici".Na zalost radi se o kontinuitetu jedne politike i ideologije ciji je praotac Garasanin.Cetnici 1942.izvrsavajuci Moljevicev plan nisu bili sistematicni-bogomolje i carsija su postedjeni.Ovoga puta ubijaju i svaki simbol kulturnog i vjerskog identiteta kako jednom zasvagda ne bi bilo povratka.
Rusi se i pali kako bi na teritoriji zamisljene"srpske BiH"nesrbi dosli u situaciju da se nema kud.Teren se cisti sistematski kao sredinom proslog stoljeca u vrijeme konsolidacije srpske drzave:u Uzicu od gotovo stotinu sakralnih objekata nisu ostali ni mezari.Nista bolje nije bilo ni u Valjevu,Beogradu ili drugim carsijama.Takvi barbarski postupci pravdali su se primitivnom strukturom vlasti i romaticarskim nacionalnim zanosom.Cime ce Cosic,perjanica novokomponovane velikosrpske ideologije u cije se ime sije zlo,pravdati genocid?Opravdati se ne moze,ali se ne moze ni sprijeciti dok se ne"ubije u glavama"i dok se politika koja ga inspirise ne makne sa scene.
Mozda ce se jednog dana Cosic,Ekmecic ili Milosevic pravdati da oni nisu davali upute i razradjivali metode zlocina.Da,ali su epigoni zato uvijek radikalniji od svojih inspiratora.
Remza Tafro i Mujaga Uzicanin kao da se gledaju u ogledalu:jedino sto im preostaje to je da,zabrinuti,prate tok oluje koja ih zadesila i strepe od njenog ishoda i zavrsetka.Zbog toga cekanja i nesposobnosti predvidjanja istorijskih preokreta ovi ljudi i ovaj narod postaju visestruki tragicari.
("Oslobodjenje",7.VII 1992.)
|
