Manuela Sorensen-BOSANSKI PROTESTANT
U SVOJOJ VJERI,NA SVOJOJ ZEMLJI
...Bosanski ratnik je bio opcinjen likovima Radina i Gorcina Humskog.Do detalja mi je opisivao njihov izgled,
Gorcinovo skolovanje u Milima kraj rijeke Bosne,zenidbu i svatove u Palezu.Opisivao mi je njegovu izabranicu Jelenu,sina Iliju i kcerku Bosiljku.Objasnjavao mi je da je bio hrabar muz i dobar knez.Opisivao je bitku sa Turcima
1463.godine u kojoj je poginuo.Hrabro,bez velikih sansi za uspjeh,borili su se Bosanci uz vojvodu Tvrtka Kovacevica u Podrinju i izginuli.Turci su isli na prevaru,obecali mir uz placanje danka,a onda iznenada napali sa dvadeset hiljada
konjanika.Kao sto uvijek rade silni,prvo su ubili vlastelu obezglavivsi narod.Gorcin Humski je pao braneci Bosnu.U Bobovcu su Turci ubili i kneza Radaka,a u Kljucu iz Jajca izbjeglog kralja Stjepana Tomasevica
Sa gorcinom je govorio kako je Evropa i tada izdala Bosnu.Bosanski kralj je trazio pomoc i pisao pisma na sve strane
znajuci da Turci,poslije osvajanja Srbije i dijela Bosne,nece ostaviti na miru preostali dio Bosne.Znao je da Turci
spremaju osvetu Bosni za poraze koje su od nje pretrpjeli 1389.i 1463.godine,ali i zato sto su Bosanci predvodjeni Vlatkom Vukovicem jedini pritekli u pomoc Srbima na Kosovu 1389.godine,boreci se na lijevom krilu.Izvukli su se iz boja kad je bilo jasno da je dalja borba uzaludna.Znali su Bosanci tada da se Bosna brani na Kosovu,za razliku od ostalih Evropljana.Bosanski kralj je trazio od pape oruzje,krunu i ratnike,ali nije dobio nista.Turci su vijekovima osvajali dijelove Bosne.
-Osvojili su i dio Podrinja i izgradili prvu dzamiju u Ustikolini na Drini dok su se pripremali za osvajanje Jajca.Evropa je spavala,Vatikan je spavao-objasnjavao je tadasnju zavjeru protiv Bosne."Vatikan se vise bojao bosanske hereze nego Turaka",procitala sam kasnije tvrdnje historicara.
Kao u bunilu govorio mi je o pismenosti bogumila prije osam vijekova:
-Muskarci i zene su napamet znali Jevandjelje na bosanskom jeziku.Katolici su se tada molili Bogu na latinskom,a pravoslavci na staroslavenskom,a vjernici nisu znali ni jedan ni drugi jezik.Zato su bosanski bogumili govorili da je vjera jezik.Zivjeli su u ravnopravnosti kojoj se vi tek sad ucite.Pogledaj i studiraj stecke,takve ostavstine nema na svijetu.
"To vrijeme mi Evropljani nazivamo vremenom mraka kojem su humanizam i renesansa nekoliko vijekova kasnije upalili svjetla.Istina je da smo i mi krivi za taj mrak zbog inkvizicijskog progona sopstvene pameti.Jedini prostor u kojem je pamet bila dobro dosla bile su bosanske planine i bosansko kraljevstvo.U Bosni je renesansa pocela cijelih pet vijekova prije"nase",a bosanski stecci su nezaobilazan i jedini svijetao trag tog vremena.Ta kultura i nacin zivljenja jesu znacili protest za krscansku inkviziciju i tumacenje krscanstva od strane katolicke i pravoslavne crkve.Zato tvrdim da su bosanski bogumili inspirisali protestantizam na zapadu i da su oni zapravo prvi evropski protestanti"-rekao mi je historicar,uvjeravajuci me da nije neophodno navesti njegovo ime,jer ga svako ko hoce da traga za cinjenicama moze naci.
Fasciniran snagom bosanskih bogumila,nesudjeni hrvatski nobelovac Miroslav Krleza je zapisao:"Neka oprosti gospodja Evropa,ona nema spomenike kulture.Pleme Inka ima spomenike,Egipat ima spomenike kulture.Neka oprosti gospodja Evropa,samo Bosanci imaju spomenike.Stecke.Sta je stecak?Olicenje gorstaka Bosanca!Sta radi Bosanac na stecku?Stoji uspravno!Digao glavu,digao ruku!Ali nigdje,nigdje,nikad i niko nije pronasao stecak na kome Bosanac kleci ili moli.Na kom je prikazan kao suzanj."
Tragajuci po bibliotekama pronasla sam da je patarenstvo ili bogumilstvo zaista bio snazan pokret,u nekom obliku i religija,koju pravoslavni izvori vezuju uz ime svestenika Jeremiasu(Jeremija)Bogumila,koji je zivio u Bugarskoj izmedju 900.i 1000.godine.U Bugarskoj su ih zvali bogomili,u Bosni bogumili i patareni,u Italiji patrini ili pathariste,u Francuskoj kathari ili albigenzi.Pojacan crkveni progon i zlostavljanje suzio im je prostor za opstanak na teritoriju Bosne.U Bosni su se nazivali"dobrim Bosnjanima","pravim kristjanima"iako su odbacivali kriz kao simbol vjere.Svoju crkvu su nazivali narodnom"bosanskom crkvom",a krscanska crkva ih je nazivala hereticima,antikristima,
krivovjernicima i progonila ih je.U Bosni su se zadrzali sve do dolaska Turske.
Interesantno je da su stecci pronadjeni iskljucivo na prostoru Bosne.Od preko 66000 registrovanih cak 80% ih je na prostoru danasnje Bosne i Hercegovine.Pouzdano se moze tvrditi da su stecci kao kulturni fenomen trag duhovnosti jednog prostora,prostora Bosne.
Nasla sam podatak da je biskup Furnier pokrenuo inkviziciju protiv"bogumilskih jeretika"u periodu izmedju 1319.i
1324.godine.Svirepi progoni,spaljivanja na lomaci i unistavanje njihovih tragova,karakterise vrijeme pokrstavanja ljudi koji su na drugi nacin vjerovali u Boga.U sustini Bog je bio izgovor za pljacku i progon onih koji su se suprotstavljali vlastima.
|
