Srodna duša je osoba koja je povezana sa vašom dušom i može da je promjeni ili da na nju utiče na određeni način. Kada se to desi, obično dolazi do raskida.

---

Click here: Zivotni partner srodna dusa

---

Nikada vam nije dosadno, uvijek imate teme za razgovor i aktivnosti za razbibrigu. Jedino ćete u vezi sa Vodolijom biti shvaćeni sve vreme.

Partnerski odnos se može nadograditi i unaprijediti, sve ovisi od pravca kojim ste se odlučili kretati. Vi ste neko kome je potrebna konstantna pažnja. Kroz život se krećete zajedno nadahnuti jedno drugim, izrastate u bolju verziju sebe svakog dana, i prosto vam je kratko vreme ovoga života da biste dovoljno uživali u toj ljubavi. Udobna veza puna ljubavi; ponekad im nitko nije potreban, ovo je spoj koji je napravljen da traje ceo život.

SRODNA DUŠA STIŽE KAD SMO SPREMNI?! Vaš životni partner i srodna duša ne moraju biti ista osoba - Životni partner Privlačite se, kako fizičkim tako i svim drugim vrijednostima koje su vam značajne. Teksaški psihijatar objavio je snimke mozga dvojice dječaka, a koje pokazuju kakav učinak ima zlostavljanje na razvoj dječjeg mozga.

Srodna duša ulazi u naš život kako bi nas podučavala i poticala da budemo najbolja verzija samoga sebe. Životni partner je naš suputnik kojemu vjerujemo i ovisimo jedno o drugome. Veza s životnim partnerom nije toliko duboka kao sa srodnom dušom, a ponekad se događa da životni partner bude i srodna duša. U svakom slučaju, treba biti svjestan toga da se kroz život mijenjamo, a time se mijenjaju i naše potrebe. To je još jedan razlog zašto trebamo uvijek osluškivati svoju dušu i što joj je u određenom trenutku potrebno. Nevjerojatno je koliko smo sposobni lagati sami sebi kada upoznamo nekog novog, a tko odaje dojam da je sve ono o čemu smo sanjali. Teksaški psihijatar objavio je snimke mozga dvojice dječaka, a koje pokazuju kakav učinak ima zlostavljanje na razvoj dječjeg mozga. Snimka lijevo je 3-godišnjaka koji je odrastao okružen ljubavlju, dok je desna snimka dječaka koji je trpio ekstremne emocionalne traume i zanemarivanje. Nije samo stvar snimke, kaže doktor da je mozak dječaka s desne snimke zaista znatno manji i ima više mutnih struktura. Svi smo mi različiti i nitko nije savršen, a najveća žrtva i najljepši dokaz ljubavi je kada shvatiš da nisi savršen, ali da možeš pokušati biti bolji za osobu koja je uz tebe. I umjesto da nešto očekujete, pitajte i kad se od vas zatraži, pružite. Najnoviji pojam je — kada na početku veze sve izgleda idilično, no kada pokažete interes za prijatelje ili neku aktivnost bez partnera, nastane drama. A u vezi s tim navodim uvek sledeći primjer: možete sumnjati apsolutno u sve, potvrditi se kao savršeni nihilist, a ipak se zaljubiti kao najveći idiot. Ta teorijska nemogućnost strasti, ali koju stvarni život neprestano izigrava, razlog je što život ima sigurnu, neospornu, neodoljivu draž. Nevjerojatno je koliko smo sposobni lagati sami sebi kada upoznamo nekog novog, a tko odaje dojam da je sve ono o čemu smo sanjali. Teksaški psihijatar objavio je snimke mozga dvojice dječaka, a koje pokazuju kakav učinak ima zlostavljanje na razvoj dječjeg mozga. Snimka lijevo je 3-godišnjaka koji je odrastao okružen ljubavlju, dok je desna snimka dječaka koji je trpio ekstremne emocionalne traume i zanemarivanje. Nije samo stvar snimke, kaže doktor da je mozak dječaka s desne snimke zaista znatno manji i ima više mutnih struktura. Svi smo mi različiti i nitko nije savršen, a najveća žrtva i najljepši dokaz ljubavi je kada shvatiš da nisi savršen, ali da možeš pokušati biti bolji za osobu koja je uz tebe. I umjesto da nešto očekujete, pitajte i kad se od vas zatraži, pružite. Najnoviji pojam je — kada na početku veze sve izgleda idilično, no kada pokažete interes za prijatelje ili neku aktivnost bez partnera, nastane drama.

Otisak Duše-Srodna duša
Podižu ego i čine cijeli život zanimljiviji. Svi mi imamo mnogo srodih duša u životu, i uloga svih njih je ista. Međutim, postoji jedna loša stvar u svemu tome — vaše mane i loše navike su takođe jako slične. Srodne duše također mogu biti prijatelji i rođaci. Jer ako, kada upoznate nekoga, poželite da budete bolji nego što jeste i pokušate da zamaskirate svoje negativne osobine, to znači da ta osoba nije vaša druga polovina. Također, moguće je sa životnim partnerom stvoriti nevjerojatnu povezanost duša. Sa njima nikada nećete zapasti u rutinu. Ne moraju biti ljubavni, romantični partneri.

[Kako hakovati profil na viberu|Incestpriče|Njuskalo zene za brak]

Oznake: „srodna, duša, je, osoba, koja, povezana, sa, vašom, dušom, i, možeš, da, promjeni.., čili, naš, nju, utiče, određeni, način, Kada, se, To, Desi, obično, dolazi, do, raskida

US - Kvantitativne metode sa zbirkom zadataka.pdf

---

Click here: Mučkarac traži muškarca

---

Gledala ga je kako odlazi, mada je znala da je veče prije ostvario svoj naum, hodao je umornim koracima poraženog čovjeka. U braku tražite slobodu, a ako je ne dobijete pokreće stvari u tom smislu. To znaci , iskljuciti onaj glas u sebi koji stalno nesto dosaptava u nama i komentarise, to znaci zaustaviti u sebi onu osobu koja voli da raspravlja a pronaci onu koja je dostupacna i tiha dok slusa.

Ljudi kažu koji rade u hagioterapiji da ih to strašno odmara. Prolazi niz godina, tokom kojih ona nastavlja da živi sa svojim ocem, i napokon se pojavljuje zanimljiv prosac. Pomoću lupe sam utvrdio da je pri tome na više mjesta ogrebao malter, što se ne bi desilo da je imao uredno potkraćene nokte. Vidjelo se i da je osoba koja drži do sebe, koja ima moć da komanduje.

HgTh Zagreb 2010 - U slucaju da recimo jedna zena se nadje u poziciji da zeli reci nesto o njenome muzu, tad treba da bude osigurano da osobe kojima prica o njemu ne smiju saznati o kojem se suprugu radi. Kako razlikovati oralni od rektalnog toplomera?

Pitanje odredbe pojma ljudskog društva stvar je ljudskog mišljenja. Sa stanovišta naučno-logičkog mišljenja dobija se najkobjektivniji i najistinitiji sud o bitnim kvalitetima ljudskog društva, sud koji najviše doprinosi da se izadje iz njegove čiste apstraktnosti ili prostog empirizma. Takvo saznanje društva pruža mogućnost njegovog progresivnog menjanja. Odredba pojma ljudskog durštva zavisi i od metodološkog pristupa i sadržaja predmeta nauka koje se bave društvom i sve te nauke otkrivaju suštinu mnogobrojnih strana društva i njegove istorije. SOCIOLOŠKI POJAM DRUŠTVA Sociologija, kao opšta nauka o društvu za svoj predmet izučavanja upravo ima društvo u njegovoj celovitosti. Sociološki pojam društva obuhvata bitne oznake konkretne istorijske stvarnosti ljudskog života, njihovog društvenog bića ekonomsku delatnost i socijalno-polotičku strukturu društva i njihove društvene svesti idejnu nadgradnju društva. Sociološki pojam društva apstahuje granice pojedinih vrsta procesa i odbosa u društvu ističući celovitost svih veza ljudskih ponašanja — ljudskog društva. Značaj sociološke odredbe pojma ljudskog društva je naročito u tome što taj pojam nije samo produžetak već i polazna pretpostavka daljeg i boljeg razumevanja društvenih pojava, njihove strukture i razvoja. Posedovanje sociološkog pojma društva ima dvostruki značaj: 1. Ističući da je društvo sistem uzajamno povezanih delatnosti i oblika njihovih znanja, da u društvu nema apsolutno samostalnih procesa, odnosa, normi, insitucija, formi mišljenja i otkrića, sociologija svojim pojmom o društvu predstavlja bitnu teorijsko- metodološku osnovu svih društvenih nauka koje se bave društvenim pojavama. Sociološki pojam društva implicira i svoje neposredno-praktične refleksije. Naime, pojam ljudskog društva u aspektu sociologije pomaže uspešnom rešavanju problema koji se javljaju u svakodnevnoj ljudskoj praksi. Sociološko kompleksno i praktično sagledavanje društva pomaže svestranoj analizi faktora koji u društvu uslovljavaju posmatranu pojavu, njenu kompleksnu ocenu i rešavanje problema koje ona izaziva. I običan čovek, pojedinac u svakodnevnom životu ima koristi od saznanja o životu kojim živi, o društvenim pojavama sa kojima se susreće, o društvu i njegovim vrednostima. Poznavanje socioloških kategorija društvenog života pomaže čoveku u njegovoj orjentaciji i traganju za pogodnim rešenjima problema iz svakodnevnog života. DRUŠTVO U SHVATANJU RAZLIČITIH SOCIOLOŠKIH TEORIJA Sociološki pojam totaliteta ljudskog društva obuhvata društveno biće i društvenu svest u njihovom istorijskom razvoju. Bliže rečeno, ovaj pojam obuhvata ekonomsku strukturu društva, socijalno-političku i idejnu strukturu, i odražava sve bitne unutrašnje i spoljne veze ovih struktura. Ovako definisan pojam društva omogućio je konstituisanje sociologije kao posebne nauke, i tu nema nesporazume medju sociolozima. Medjutim, kada je reč o sadžinskoj strani utvrdjivanja predmeta istraživanja, naročito kod utvrdjivanja temeljnih zakonitosti koje vladaju društvom i otkrivanja krjaje, uzročne veze, procesa i odnosa u ljudskom društvu javlja se ideološki ili teorijsko-filozofski sukob mišljenja. Po njima, društvo je skup individualnih ponašanja pojedinaca i sistem psihičkih veza. U naturalističkom pravcu, teorijska poenta se svodi na konstatacije da su društvene veze u suštini prirodne veze i da nema bitnih razlika izmedju prirodnih i društvenih pojava i njihovih zakonitosti biologisti — društvo je organizam čiji su delovi funkcionalno povezani na osnovu organskih, biofizioloških i sl. Danas, sociološki pojam društva implicira stavove da je društvo sistem socijalnih interakcija u kome su od podjednakog značaja i uticaja na totalitet društvene strukture i razvoja mnogobrojni faktori: psihički, ekonomski, rasni, geografski, kulurni i dr. Marksistička teorija društva takodje otvara neka pitanja naučne sociologije u njenom razumevanju društva. Ova teorija doprinosi upotpunjavanju i osadžavanju pojmovne odredbe društva jer insistira na utvrdjivanju procesa i odnosa bez kojih ljudsko društvo ne može ni postojati ni opstati. Po njima, to su proizvodni odnosi, proces proizvodnog rada, pojave koje neposredno omogućuju materijalne uslove života ljudi. Po marksistima, društvo je skupina proizvodnih odnosa iz kojih izrastaju i svi drugi odnosi, koji su njima omogućeni i odredjeni. Ekonomska struktura društva čini društvenu osnovu, primarne i glavnepokretačke snage istorijskog razvoja društva, ali nije jedini aktivni činilac ljudskog društva. Marskistički materijalizam je dijalektički i istorijski i dopunio je shvatanje sveta učenjem da je svet u večitom kretanju i menjanju i da se može objasniti samo u razvoju. Sociološki pojam društva sa stanovišta dijalektičko-istoriskog materijalizma: Društvo je sistem svesnih medjusobno povezanih ljudskih delatnosti — procesa, odnosa, tvorevina i oblika mišljenja — zasnovan i odredjen procesom proizvodnje materijalnih uslova života, sistem koji se nalazi u stalnom i neprekidnom istorisjkom razvoju. DRUŠTVENE POJAVE Društvene pojave su posebni, specifični sadržaji društvenog života. To su elementi društvene zgrade i čine strukturu društva i označavaju njegov sadržaj. Društvene pojave su ljudska ponašanja, delanja, medjusobno povezana i svesna, svrsishodna, uz učešće svesti. Društvana pojava je povezano delanje najmanje dva čoveka, tj. Društvena pojava je promena izazvana medjusobnim delanjem pojedinaca, kako u odnosu na prirodu i društvenu sredinu tako i u odnosu na sebe same. Složenost i dinamičnost ljudskog života uslovljavaju beskonačnost oblika medjusobne povezanosti ljudskih delanja. Ipak, ima opštih vrsta društvenih pojava, kao što su društveni procesi, društveni odnosi, tvorevine i društvene grupe. I one su satkane od niza drugih društvenih pojava kao podisistema. Društveni procesi su bitne društvene pojave, jer i čitavo duštvo je veliki proces nastajanja, nestajanja, menjanja i razvijanja ličnosti, grupa, institucija i dr. Društveni proces je osnovna vrsta društvene pojave jer je pretopstavka odredjenih društvenih proizvoda materijalne i duhovne kulture i iz njega proizilaze sve druge društvene pojave. Društveni procesi su ljudske radnje koje uslovljavaju neke društvene posledice i mogu biti voljni ako su izazvani namerno — www. Društveni odnosi su forma ili oblik društvenih procesa kao sadržine. Društveni odnosi su spoljni način medjusobno povezanih ponašanja ljudi. Društveni odnos je kao oblik neodvojiv od svoje sadržine, društvenog procesa, pošto se ne sastoji ni od kakvih posebnih radnji, već od položaja tih radnji tj. Prema vrsti društvenih procesa kao sadržaja, razlikujemo društvene odnose jednakosti i nejednakosti, humane i nehumane, harmonične i antagonističke, ili proizvodne, političke, kulturne, ideološke, profesionalne i dr. Društvene tvorevine su relativno samostalne, izdvojene pojave i javljaju se kao proizvod, kao posledica ljudskog delanja procesa i odnosa. To su relativno stabilna stanja, situacije, dogadjaji koji su neposredno dati. Svako društvo pokazuje se prvo kao skup tvorevina. S obzirom na to da li su posledice materijalnih ili duhovnih idejnih procesa dele se na materijalne orudja, odeća, zgrade i duhovne ideje, teorije, naučni zakoni tvorevine. Mogu se ocenjivati kao progresivne ili konzervativne, proste ili složene itd. Društvene grupe su skupine u okviru kojih su ljudi medjusobno povezani odredjenim procesima i odnosima. To su društvene pojave koje predstavljaju skupinu ljudi i njihovu medjusobno povezanu društvenu aktivnost kojom zadovoljavaju svoje potrebe, koristeći se mnogim stvarima. Stoga je društvena grupa skup ljudi i stvari kojima se oni služe. Mogu biti ekonomske preduzeće, zadruga političko-pravne država, partije kulturne škola, instituti ideološke i dr. Ovo bi bile tzv. Proizilazi da je društvo skup društvenih pojava koje su njhovo povezano ponašanje delanje u okviru društveno-istorijski datih i odredejenih društvenih grupa skupina. PRIRODA I DRUŠTVO Socioliški pojam društva obuhvata celinu društvenih pojava i njihov medjusobni odnos i sa okruženjem, te obuhvata i one momente koji nastaju na relaciji priroda — društvo. U sociološkoj literaturi objašnjenja povezanosti i razlike izmedju prirode i ljudskog društva dijametralno su se razlikovala. Po jednima, u osnovi postojanja i razvoja prirode i ljudskog društva kao jednog njenog dela su isti zakoni, a razlike su nebitne jer se odnose na razlike u formi i kvantitetu. Drugi izmedju prirode i ljudskog društva vide nepremostive granice, tvrdeći da su to dva odvojena kvaliteta ničim povezana. Sociologija kao nauka dolazi do zaključka da je društvo neodvojivo od prirode i u isto vreme sasvim specifično i zasebno. Što se tiče veza i zajedničkog izmedju prirode i društva, može se reći da je proizvodna praksa način spajanja prirode i ljudske zajednice i njihova osnovna veza. Priroda je u prapočecima ljudskog života bila osnovi činilac odredjivanja života ljudi. Orudja rada su i sama uzeta iz prirode. I čovek je prirodno biće jer živi po prirodnim zakonima. Ljudsko društvo u prirodnoj sredini nalazi elementarne uslove svoje egzistencije — voda, vazduh, zemlja. I pored očigledne veze prirode i društva, postoje i bitne razlike. Ljudi poseduju i osobine koje su isključivo proizvod života u ljudskoj zajednici a i čisto biološki procesi i elementi sadržani u čoveku, u ljudskom društvu dobijaju drugi smisao i oblike jer su emancipovani, socijalizovani, kultivisani radjanje, rad — planirane delatnosti. Čitav društveni život postaje to zahvaljujući svojim sopstevnim procesima koji se ne mogu objasniti delovanjem prirodnih sila vać jedino interakcijom ljudi, postojanjem društvenih grupa, svesnom delatnošću. LIČNOST I DRUŠTVO Ljudsko društvo je rezultanta mnogobrojnih sila koje se medjusobno ukrštaju. To je ona jedinstvena sila koja deluje nezavisno od ljudske volje i svesti, ali ta sila društvenog razvoja nije mistična. Ona je proizvod ljudskog ponašanja, akcije, pojedinačne ljudske volje i svesti u odredjenim uslovima društvenog života. Ljudi svojom svesnom delatnošću nastaju u uslovima koje pruža celovitost društvenih odnosa, ali oni nisu samo objekat na koji se deluje, već aktivni graditelji svoje istorije. U istoriji ljudskog društva ljudi su se izdvajali u grupe, klase, staleže, profesije, nacije, stranke. Društvena istorija je istorija borbe klasa, partija, staleža, borba grupa. Te društvene grupe se pojavljuju kao sile koje se prelamaju kroz prizmu mogućnosti pojedinih ličnosti. Ukoliko ličnosti tačnije odražavaju interese grupe, ukoliko su više izraz društvene nužnosti, utoliko je snaga njihovog uticaja jača i značajnija u društvenoj istoriji. Potpunu snagu ličnosti moguće je objasniti i razumeti ako se objasne i razumeju istorijski dogadjaji, društveni uslovi u kojima su te ličnosti nastale. Ličnost nastaje, radja se u društvu, ali su ličnosti, naročito ličnosti vodja i velikih ljudi, genija, nametale stil društvu, pravac kretanja društvene istorije, rešenja istorijskih zadataka i vizije budućnosti čoveka. Ličnost je uvek slučajnost u odnosu na društvenu zakonomernost, na nužnost društvene istorije. Ličnosti su takodje i samo najadekvatnija forma ispoljavanja društveno-istorijske neophodnosti. Dijalektika ljudskog sveta traži svoj način ispoljavanja u ulozi ličnosti, i uvek će naći odgovarajuću ličnost i njenu zamenu. Snažne ličnosti su imanentne društvene sile i same su društveni proizvod. Veliki ljudi mogu uticati na fizionomiju istorijskih dogadjaja, na karakteristike nekih dogadjanja, ali ne mogu bitno izmeniti opšti pravac dogadjaja koji je uslovljen pre svega opštim stanjem materijalne i duhovne kulture, uzrocima koji su mnogo dublji od uticaja ličnosti. Da nije tih uzroka i oni najtalentovaniji ne bi mogli da manifestuju svoju unutrašnju prirodu, nikada ne bi svoje potencijale pretvorili u stvarnost, u društvenu snagu. Ako opšti tok istorijskog razvitka i pokret koji ga održava zahteva takve ličnosti, one će se uvek naći. Medju njima i one sa ogromnom snagom i uticajem koje upravo zbog toga što potpunije, svestranije ispoljavalju istorijsku nužnost same postaju sila koja u narodu i sa njim tu nužnost i ostvaruje. RAD I DRUŠTVENA PODELA RADA Ljudska delanja, različita i medjusobno povezana, jesu primarna osnova ljudske materijalne i duhovne kulture civilizacije. Delatnost ljudi koja predstavlja bitan uslov ljudskog života je sam rad, kao cilju saobrazna, svrsishodna delatnost. Ljudski rad se kao proces ostvarivanja i razvijanja kulturnih tvorevina karakteriše svojom svesnom komponentom, svojim značenjem i smislom, čime se razlikuje od svake druge radnje. Mada su radne aktivnosti veoma raznovrsne i različito vrednovane i mogu se proučavati sa različitih apsekata ekonomski, pravni, psihološki , sa sociološkog stanovišta rad ima neka opšta obeležja: Rad je kompleksna društvena kategorija koja se realno pojavljuje kao medjuljudski odnos odnos čoveka prema radu i drugim ljudima kao tip radne organizacije u kojoj se obavlja radna delatnost, kao postojanje niza profesija, kao odnos izmedju ljudskog rada i ostalih delanja i kulturnih tvorevina i dr. S obzirom da je rad , kao i sam čovek, prirodno istorijski fenomen, podela rada označava pojam koji obuhvata prirodnu, društvenu i tehničku podelu rada. Prirodna podela rada je stra kojiko i čovek, i ostvaruje se prema polu, uzrastu fizičkoj snazi. Tehnička podela rada je podela procesa rada na delove i podrazumeva različita zanimanja i profesije u okviru jedne proizvodne www. Položaj subjekata u tehničkoj podeli rada uslovljen je karakterom i sadržajem društvene podele rada. Društvena podela rada je dominantan interes sociologije u ovoj oblasti. Dva su osnovna pitanja: koji su društveni uslovi uticali na podelu ljudskog rada i kako se reflektovala ta podela na totalitet društvenih odnosa, na pojedinca i njegov konkretan istorijski položaj. Prve velike podele rada u rodovsko plemenskoj zajednici, na zemljoradnju i stočarstvo, dovele su do nastanka privatne svojine i radjanja klasnog društva. Pojava druga velike podela rada, u vidu zanatstva, a zatim i trgovine, mašinske i danas automatizovane proizvodnje, usled stalnog razvoja i promena proizvodnih snaga i proizvodnih odnosa, uzrokovala je uvek nove formacije kao nove istorijske epohe. Najveći društveni značaj, medjutim, imala je podela na umni i fizički rad, tj. Materijalno-proizvodni rad je oblik svrsishodne ljudske delatnosti kojim se obezbedjuju životni uslovi, upotrebne vrednosti bez kojih nema života. On je istovremeno i uslov za celokupno intelektualno stvaralaštvo, uslov da ljudi mogu razvijati svoju svest. Duhovno-proizvodni rad je vrsta radnog procesa koji za proizvode ima duhovne vrednosti. Proizvodi duhovnog procesa rada su teorije, naučni zakoni, umetnička dela, religiozne dogme itd. Oni se opredmećuju u materijalnim oblicima knjige, slike, crkveni obredi , ali to ne menja osnovni smisao i sadržaj intelektualnog rada, već samo potvrdjuje nužnu medjuzavisnost proizvodnog i neproizvodnog rada. Jedna grana sociologije, sociologija rada se posebno bavi radom i podelom rada kao društvenim fenomenom. PROIZVODNE SNAGE I PROIZVODNI ODNOSI Sociološka teorija vidi sadržaj bitnih društvenih pojava kao način proizvodnje materijalnog života, kao stepen ekonomskog razvoja. Proizvodnja materijalnih sredstava za život, stupanj ekonomskog razvoja epohe, čini osnovu iz koje su se razvile sve ostale ljudske tvorevine, pa čak i religiozne predstave, i da se one moraju objašnjavati iz te osnove, a ne obrnuto. Sastav ekonomske osnove društva čine proces ljudske aktivnosti i u njemu stvoreni odnosi koji sadrže dva značajna elementa: proizvodne snage i proizvodni odnosi. Osnovni elementi procesa rada su: svrsishodna delatost, sam rad, predmet rada i redstvo rada. Rad je proizvodni rad koji čovek uz pomoć sredstava za proizvodnju ostvaruje u cilju proizvodnje materijalnih dobara. Predmet rada je predmet na koji radom deluje ljudska radna snaga. Sredstva za rad su stvari kojima se čovek služi u obradjivanju predmeta rada. Sredstva za rad i predmet rada čine sredstva za proizvodnju. Sredstva za proizvodnju zajedno sa ljudima i njihovim radom čine proizvodne snage u širem smislu. Proizvodne snage u užem smislu reči su sredstva za rad i radna snaga ljudi. Proizvodne snage čine osnovni deo ekonomske strukture društva, čiji se elementi ne povezuju mehanički, već kroz sistem tehničko-tehnoloških i društveno-ekonomskih odnosa. Ono što je najbitnije u strukuti proizvodnih snaga je to kakva su sredstva za rad, kako se proizvodi i radi, jer je to karakteristika proizvodnih snaga koja odredjuje karakter proizvodnih, ali i svih drugih ljudskih odnosa i oblika svesti. Sredstva za rad su merilo za stupnjeve razvoja čovekove radne snage i za društvene odnose u kojim se radi. Proizvodni odnosi su društveni odnosi nastali delovanjem proizvodnih snaga, tj. Proizvodnja je kompleksan proces i možemo razlikovati četiri globalne oblasti u kojima se manifestuju ljudski proizvodni odnosi: proizvodnja u užem smislu reči oblikovanje proizvoda prirode za ljudskepotrebe , raspodela srazmerni udeo pojedinca u tim proizvodima , razmena prippadajućeg dela za druge proizvode i potrošnja proizvoda. Iz ova četiri procesa se sastoji proces produkcije i reprodukcije materijalnih dobara u okviru koga se ostvaruju odredjeni proizvodni odnosi. Njihov medjusobni odnos se izražava u njihovom dijalektičkom jedinstvu. Proizvodne snage su društveno-ekonomski činilac i javljaju se kao sadržaj, a poizvodni odnosi kao forma njihovog ispoljavanja. U tom jedinstvu, odlučujući element su proizvodne snage, od kojih su zavisni proizvodni odnosi. Istorijski oblici proizvodnih odnosa uvek su bili neposredno vezani za stepen razvoja proizvodnih snaga. Ali, proizvodni odnosi nisu pasivna posledica razvoja proizvodnih snaga, već su aktivan činilac u razvoju društva, jer svojom snagom povratno deluju na proizvodne snage. Proizvodni odnosi imaju svoje posebne zakone menjanja i svoju društvenu funkciju. Oni imaju samostalnu snagu uticaja, iako su u krajnjoj instanci odredjeni proizvodnim snagama društva. Ovi elementi ekonomske osnove društva su i u permanentnoj i apsolutnoj suprotnosti. Znači, ekonomska društvena osnova je dijalektičko jedinstvo i borba suprotnosti izmedju proizvodnih snaga i proizvodnih odnosa. I dok je jedinstvo relativno dotle je borba izmedju njih apsolutna i stalna. Ta suprotnost proizilazi iz činjenice da se rproizvodne snage brže razvijaju i imaju odlučujući značaj u društvu, dok produkcioni odnosi zaostaju i imaju tendenciju da se ustale. Ta suprotnost postaje izvor daljeg razvoja procesa proizvodnje, osnovna pokretačka snaga društvenog kretanja i menjanja. Promene koje nastaju kao razultat sukoba proizvodnih snaga i proizvodnih odnosa dovode do promena u celokupnoj ekonomskoj strukturi društva, koje opet izazivaju promene u ostalim oblastima života u socijalno-političkoj nadgradnji i društvenoj svesti idejnoj nadgradnji. To je opšti zakon kretanja društva. VIII STRUKTURA DRUŠTVA 1. POJAM I ELEMENTI STRUKTURE DRUŠTVA Pojam struktura potiče od latinske reči structura — gradja, sastav, raspored. Bez ljudi nema ni društva ni strukture. Globalno društvo je prostorno i istorijski odredjena zajednica ljudi povezanih svojim delovanjem i odnosima. Znači, pojedinci kao društvene individue prva su stepenica koja svojim delatnostima i odnosima oblikuje društvo i društvenu strukturu. Ljudi se na razne načine i po različitim osnovama povezuju u društvene grupe, organizacije i ustanove. Tako se dolazi do osnovnih lelemenata strukture društva klase, nacije, država i dr. Ti elementi su medjusobno povezani preko specifičnih odnosa društvenog karaktera, te strukturu čine i ti odnosi izmedju elemenata, koji zaokružuju celinu. Strukturu društva čine elementi i odnosi izmedju njih Osnova društvene strukture je u društvenoj podeli rada na pojedine oblasti, grane, vrste ljudske delatnosti. Ovde se ne podrazumevaju samo aktivnosti koje donose dohodak, već i svi drugi oblici aktivnosti — u porodici, politici, obrazovanju, kulturi i dr. Stoga je možda preciznije upotrebiti izraz društvena podela aktivnosti, mada je izraz društvena podela rada u široj upotrebi. Pored globalne strukture društva i sami elementi imaju svoju strukturu. Zato, kada se govori o strukturi društva pretpostavlja se postojanje relativno trajnog i stabilnog oblika. Na taj način struktura društva se odredjuje kao relativno stabilan skup odnosa izmedju i unutar elemenata društva, koji su normativnim pravilima regulisani i kulturnim vrednostima povezani u celinu. Struktura društva se u sociologiji obrazlaže na više načina, modela, a jedan od njih je preko različitih dimenzija društvene strukture koje se odredjuju kao funkcionalna, strukturalna, prostorna i istorijska. Funkcionalna horizontalna dimenzija se zasniva na činjenici da u društvu, da bi činilo celinu, mora postojati povezivanje i saradnja izmedju delova, kao i saradnja medju društvima. Funkcionalna diferencijacija izražava se preko društvenih uloga kao vrste delatnosti koju obavljaju pojedinci ili društvene grupe u društvenoj podeli rada. Ovo struktuiranje društva naziva se horizontalnom strukturom društva. Vertikalna hijerarhijska dimenzija se zasniva na društvenom položaju i njegovom značaju u društvoHijerarhijski odnos izmedju pojedinaca i grupa govori o njihovom mestu u raspodeli osnovnih dobara u društvu materijalnog bogatstva, društvene moći, vlasti i ugleda. Prostorna dimenzija fizički prostor naselja, regije posredstvom društvene delatnosti posmatra kao društveni. Istorijska dimenzija se ogleda u promenama društva, s obzirom na vreme i karakter promena koje daju obeležje odredjenim društvima i periodima u istorijskim razdobljima. BRAK I PORODICA Porodica je osnovni organizacioni oblik društva, sredina postojanosti i sigurnosti u kojoj se čovek formira kao ličnost, u kojoj živi zadovoljavajući neke od svojih najbitnijih potreba. Porodica je jedna od najstarijih i najznačajnijih društvenih grupa, kako zbog uloge koju ima u društvu, tako i zbog značaja koji ima za pojedince koji su u njoj rodjeni ili su je formirali. Ona je specifična po tome što u njenom proučavanju postoji i psihološka dimenzija odnosa izmedju članova, njihiva intimna sfera života, koja nije uvek dostupna proučavanju. Porodica se odredjuje i kao primarna društvena grupa u kojoj se ostvaruju najvažniji procesi kao što su radjanje, gajenje i vaspitavanje dece, ali i druge bitne funkcije — ekonomska, zaštitna i dr. Porodica je tesno povezana sa brakom, srodstvom i domaćinstvom koji je odredjuju i koji ukazuju kako se razvijala i u kojim je oblicima postojala do svog savremenog oblika. Pojam i funkcije porodice Porodica je u sadržinskom, strukturnom i formalnom pogledu istorijski promenljiva društvena grupa koja se temelji na biološkim, srodničkim, socijalnim i ekonomskim osnovama. Biološka osnova je jedno od njenih najvažnijih obeležja i sastoji se od polnih i reproduktivnih odnosa. Radjanje dece sje uglavnom i najprirodnije vezano za porodicu. U porodici se ostvaruju krvni, biološki odnosi koji se zasnivaju na rodjenju, što je najdublji oblik srodničkih odnosa. Oni se označavaju kao biosocijalne veze koje proizilaze iz same prirode porodice i krvnog srdostva. Drugi oblici srodničkih odnosa, srodstva su npr. Tazbinsko koje se zasniva ženidbom ili udajom, adoptivno usvojenjem , duhovno kumstvo ili pobratimstvo i dr. Srodstvo je promenljiva biološka i društvena veza uslovljena sistemom porodičnih odnosa koji zavise od pravnih, moralnih, običajnih, religijskih i drugih društvenih činilaca u odredjenoj strukturi društva. Broj srodnika kao članova porodice je promenljiv, kroz vreme i prostor, a savremena porodica u razvijenom svetu se praktično svodi na roditelje i decu. Socijalne funkcije porodice su usmerene na podizanje, zaštitu, vaspitanje i socijalizaciju dece. Socijalizacija podrazumeva ne samo formiranje socijalne komeponente ličnosti psihičke i www. Ekonomske funkcije porodice su se menjale u zavisnosti od toga da li ona jeste proizvodjačka u užem smislu te reči ili potrošačka zajednica. Danas je prevashodno potrošačka zajednica jer njeni članovi troše ono što je zaradjeno van porodice, ali je početak vezan za privredjivanje u porodici, kada je imala proizvodno-potrošačku funkciju. Ipak i u savremenom društvu ima sve veći broj proizvodjačkih porodica u malim i srednjim preduzećima. S obzirom da je zadovoljavanje materijalnih potreba svojih članova osnovna obaveza porodice, ekonomske funkcije su njeno bitno obeležje. Porodica se najčešće vezuje za pojam braka. To je društveno dozvoljena veza izmedju lica različitih polova, sa tendencijom da bude trajnog karaktera. Brak je osnova porodice, jer se ona razvijala uporedo sa njim, ali porodica može postojati i nezavisno od braka. Izmedju braka i porodice postoje razlike u formalnom broju članova i sadržajnom postojanje primarnih funkcija pogledu. Domaćinstvo je socio-ekonomska zajednica, delom izjednačena sa porodicom s obzirom na zajedničko stanovanje i trošenje prihoda. Ipak, domaćinstvo je prvenstveno ekonomska i prostorna zajednica i može egzistirati nezavisno od porodične zajednice samačko, srodničko. Istorijski razvoj braka i porodice Jednu od tipologija razvoja porodice, baziranu na teoriji evolucije i promena koje su rezultat načina proizvodnje, izradio je Engels. Ovakav evolutivni razvoj porodice je istovremeno i evolucija istorijskog razvoja društva. Društveno-ekonomski uslovi su od primarnog značaja za oblike braka i porodice. Po njemu u divljaštvu porodica nije ni postojala. Toje period promiskuiteta, kada je čitavo drušzvo predstavljalo i brak i porodicu. Sledeći stupnjevi razvoja vodili su preko sužavanja kruga srodnika koji mogu biti pertneri u polnim odnosima. Javlja se krvnosrodnička porodica i grupni endogamni brak. Označava se i kao porodica generacije, jer su iz njega isključeni srodnici različitih generacija. Dalje, zabranom polnih odnosa izmedju bliskih krvnih srodnika, formira se egzogamni oblik braka, a taj oblik porodice naziva se punalua. Zasnovana je na obliku grupnog braka, ali izmedju pripadnika različitih rodova. U varvarstvu dominira brak parova, poznat kao oblik sindijazmičkog braka. Sindijazmička porodica, označava čvršću vezu izmedju jednog muškarca i jedne žene. Nepotpuno institucionalizovana na nižem stupnju varvarstva, ova porodica, predstavlja prelaz ka diferenciranoj, monogamnoj porodici. Sve do ovog oblika braka, srodstvo se moglo računati isključivo po majci. Zajedničkim životom muškarca sa jednom ili više žena, dolazi do izražaja poligamija, u kojoj je otac poznat. Na prelazu iz srednjeg u viši stupanj varvarstva, dolazi do podele rada na zemljoradnju i stočarstvo i mučkarac dobija značajniju ulogu od šene jer postaje nosilac privredne aktivnosti. To takodje utiče na promenu računanja srodstva i time je izvršen prelaz iz matrijarhata u patrijarhat. Ipak, smatra se da tek sa pojavom privatne svojine i države, nastaje monogamni brak i porodica. U tim uslovima ona je mogla da opstane kao samodovoljna društvena grupa, sa dominantnom ulogom muškarca, u kojoj je privatna svojina kojom je on raspolagao, mogla da se prenese na njegovu decu. Tako se klasno društvo odrazilo na porodicu, u kojoj je značajna ekonomska funkcija, a država se javlja kao institucija koja štiti privatnu svojinu i instituciju monogamnog braka i porodice. Patrijarhalna porodica dominirala je tokom većeg dela klasnog www. Ovakav odnos zadžaće se sve do kapitalizma. Porodica u savremenom društvu Istorijske, ekonomske, kulturne, religijske i druge razlike u savremenom društvu dovode do istovremenog postojanja različitih porodica u svetu. Postoje i različite tipologije prodice. Prema veličini, odnosno strukturi porodice razlikujemo dva osnovna oblika porodice: proširena - patrijarhalna i nuklearna — inokosna porodica. U savremenom društvu, u razvijenom delu sveta, nuklearna porodica je postala dominantan oblik porodice. Medjutim, na velikom prostoru Afrike, Azije, Okeanije, u visokom procentu je i dalje zastupljen oblik proširene porodice. Na našem tlu, takodje još uvek je prisutan oblik porodice poznat kao porodična zadruga. Južnolsovenksa porodična zadruga je poznata u celom naučnom svetu, jer se kao oblik velike nedeljive porodice, kroz koju prošli svi indoevropski, mnogi afriški i američki narodi, zadržala sve do naših dana i dala dobru osnovu za proučavanje razvoja porodice. Porodična zadruga je bila najčešći oblik porodice u našoj seoskoj zajednici tokom XIX veka, mada je već tada postojala i seoska inokosna i varoška porodica. U porodičnoj zadruzi žive tri i više generacija, te ona objedinjava više malih porodica. Nosilac porodične svojine je zadruga, a starešina je onaj koga izaberu ostali članovi. U njoj vlada hijerarhijsko ustrojstvo, žene imaju manja prava nego muškarci i njihova uloga se svodi na radjanje i podizanje dece i poslove u domaćinstvu. Tokom najnovijeg perioda pravci promene išli su ka porodici koja ima karakteristike nuklearne, individualne porodice. To je porodica gradskog tipa, kao preovladjujuća, mada naporedo postoje i drugi oblici: mala poljoprivredna i mešovita porodica. Nuklearna porodica dobila je naziv po nukleusu — jezgru ćelije, što ističe da je sačinjeva porodično jezgro koje može imati različitu strukturu. Ona je po pravilu dvogeneracijska, sastoji se od roditelja i dece koji žive u zajedničkom domaćinstvu. To je potpuna porodica, a može biti i nepotpuna. Razvoj porodice u najnovije vreme pokazuje izraženu tendenciju ka nepotpunoj porodici. Promene u porodici vode i preobražaju njenih funkcija. Industrijalizacija je tekla naporedo sa urbanizacijom, što je dovelo do promena u ekonomskoj i vaspitnoj funkciji porodice. Razvojem porodičnog individualizma i slabljenjem veza sa srodničkom grupom, inokosna porodica je okrenuta sebi i upućena samo na sebe. Uključivanjem žena u proces rada brigu o deci preuzimaju razne institucije. Socijalizacija dece se formira pod uticajem škole, vršnjaka, masovnih medija, koji imaju i pozitivan i negativan uticaj. Važnost porodice u savremenom, otudjenom društvu postaje još veća. Tome u prilog idu promenjeni, humaniji, ravnopravni odnosi izmedju supružnika koji biraju bračnog partnera slobodnoim voljom. Veća demokratičnost u porodici, dovodi do ranije emancipacije dece, i ukoliko je zasnovana na poštovanju, a ne na nametanju autoriteta silom, ima veće šanse da stvori pozitivnu klimu u porodici. U Srbiji, porodica ima poseban problem — pad nataliteta uslovljen ekonomskim činiocima, ali i egoizmom roditelja koji smatraju da je lakše sa jednim detetom ili bez dece. GLOBALNE LJUDSKE ZAJEDNICE www. Globalne ljudske zajednice su horda, rod, pleme, narod nacija i čovečanstvo, a razvrstavaju se u krvno-srodničke i teritorijalne zajednice. Prve tri su krvno-srodničke i prirpadnost članova ovim zajednicama se odredjuje srodničkim vezama. Kod teritorijalnih, pripadnost članova se odredjuje zajedničkom teritorijom na kojoj žive. Sve ove skupine su društveno-istorijske kategorije, istorijske forme ljudskih grupa. I za njih, kao i za ekonomske formacije važe dve stvari: 1. Horda ili ljudsko stado je postojalo na početku nastanka ljudskog društva, kada se čovek odvajao od životinja, na nižem i na početku srednjeg stupnja divljaštva. To su malobrojne ljudske grupe, koje su se bavile sakupljačkom privredom i u okviru kojih su se slobodno ostvarivale polne veze. Postojala je prirodna podela rada. Prirodni činioci imali su prvorazredni uticaj i društveno biće je tek počelo da se uobličava i dobija svoje prve konture. Pojavljuje se svest o potrebi stupanja u vezu sa okolnim individuama, što je početak svesnosti čoveka da uopšte živi u društvenoj zajednici. Rod — gens nastaje na prelazu srednjeg u viši stadijum divljaštva. To je krvno-srodnička skupina u kojoj se položaj članova odredjuje pretežno porodično-bračnim vezama. Javlja se egzogamni grupni brak — punalua. Bračne veze se sklapaju izmedju pripadnika različitih rodova, čime se jačaju društvene medjurodovske veze. U rodovskim zajednicama se ostvaruje prelaz na proizvodnju i dolazi do društvene podele rada na stočarstvo, zemljoradnju, zanatstvo. U početku je bio matrijarhalni rod, kada je žena svojim biološkim funkcijama radjanje i čuvanje dece i ekonomskim položajem čuvanje vatre, prvobitna baštenska zemljoradnja imala prevlast u rodu. Ekonomska prevlast muškarca i patrijarhalni rod nastaje pojavom stočarstva i korišćenjem stoke u obradi zemlje. Više rodova činili su fratrije ili bratstva. Pleme je u osnovi srodnička zajednica, mada i zajednica koja se formira na odredjenoj teritoriji koju štiti kao svoje naselje. Plemena su na odredjeni način i prve političke društvene grupe, jer su imala svoje vojne starešine, plemenske savete i skupštine. U plemenskim zajednicama počinje proces izdvajanja posebnih porodica iz rodova i iz grupnog braka se prelazi na brak parova. Daljim razvijanjem u savez plemena i učvršćivanjem društvene organizacije, plemena stvaraju svoju naročitu kulturu: jezik, običaje, svetkovine. Svi rodovi i fratrije u okviru plemena imaju zajednički jezik, te su se plemena razlikovala po govoru. Jačanjem proizvodnih snaga, povećanjem razmene medju plemenima, izgradjivanjem naselja, plemena se povezuju u veće društvene zajednice, koje u svojoj osnovi nemaju krvno-rodbinske veze. Umesto rodovsko- plemenskih zajednica formiraju se narodi. Istorijski proces obeležen je i prelaskom prvobitnog besklasnog društva u klasno društvo. Društvena svest razvijene rodovsko-plemenske zajednice poznata je kao animistička svest. Posle neposredno-čulne i magične svesti čoveka na nižem i srednjem stupnju divljaštva, ovde čovek odvaja svoje predstave od konkretnih opažanja i asocijacijom formira svet duhova. Ove predstave, mada fantastične, mnogo su značile za razvijanje pojmovnog aparata koji će biti osnova za kasnije naučno mišljenje. Narod je oblik ljudske zajednice koji se zasniva na teritorijalnim vezama. Formira se raspadom rodovsko-plemenskog društva izazvanog razvojem proizvodnih snaga, stvaranjem viška rada i viška proizvoda i promenama u ekonomskoj i socijalno-kulturnoj strukturi. Naime, podela rada u smislu odvajanja zanatstva od seoske privrede i specijalizacije zanimanja pojedinih plemena, www. Narod se pojavljuje sa pojavom robovlasničke sruštveno-ekonomske formacije Egipat, Grčka, Rim. Medjutim, kod većine evropskih naroda koji nisu prošli klasični oblik robovlasničke formacije društva, rodovsko-plemenske zajednice pretvarale su se u narodne zajednice — narod, sa pojavom feudalizma. Osnovna karakteristika za narod kao društvenu zajednicu je teritorijalnost. Medjutim, teritorijalne jedinstvo je bilo relativno, i unutar granica jednog naroda postojala je teritorijalna rascepkanost na ostatke plemenskih saveza, uporedo sa ekonomskom, političkom i kulturnom rascepkanošću. Ekonomski razvoj društva koji je doveo do procesa ujedinjavanja plemena nije bio na nivou da bi se mogao do kraja ostvariti, ali su se u okviru naroda stvarali preduslovi za novi, razvijeniji oblik zajednice — naciju. Nacija nation se kao reč upotrebljava od francuske buržoaske revolucije, kao oznaka za skup ljudi zajedničkog porekla, jezika i istorije, tj. Nacije su zajednice Nacije su zajednice tipične za novovekovna društva, pojavljuju se u periodu nestajanja feudalizma. To su čvršće, ekonomski povezane zajednice nastale razvojem industrijske podele rada epohe gradjanksog društva na kompaktnoj teritoriji i u okviru zajedničkog jezika i bliske etničke i kulturne srodnosti njnih pripadnika. Nacija je dakle istorijski nastala društvena kategorija vezana za nastajanje industrijskog načina proizvodnje i razvoja robno-novčanih odnosa na osnovu društvene podele rada. Nju karakterišu teritorijlna jedinstvenost, ekonomska i politička povezanost i postojanje nacionalne svesti, kulture i jezika. Ona bi mogla biti prevazidjena novim oblikom povezivanja ljudi, zahvaljujući razvoju komunikacija i potrebi zbližavanja nacija i sve tešnjem povezivanju sveta, na putu smo ka svetskoj integraciji u čovečanstvo. Čovečanstvo danas još uvek nije ni jedinstveno ni homogeno. Činjenica je da se nacije ne mogu dalje razvijati u zatvorenim granicama i nastaju mnogobrojne svetske organizacije, koje u raznim oblastima povezuju nacionalne strategije. Najveća je Ujedinjene nacije u okviru kojih se odvija planirano nastojanje da se ostvari svet sa ciljevima bez usko nacionalnih predrasuda. Ipak, oblik ljudske zajednice ne zavisi od želja ljudi, već od oblika vladavine proizvodnih snaga, karaktera ekonomskih i civilizacijskih potreba. Još uvek neravnomeran razvoj nacionalnih država, želja za dominacijom i interesna podela sveta, političke organizacije i ideologije, predstavljaju barijeru mnogim humanim ciljevima, da se već danas ostvare zajednički interesi. DRUŠTVENA JEDNAKOST U svakom društvu, od najjednostavnijih do najsloženijih, postoje razlike medju članovima društva koje utiču i opredeljuju život pojedinaca u toj društvenoj zajednici. O jednakosti nije moguće govoriti bez bližeg odredjenja njenog značenja. Egalitarizam, kao shvatanje jednakosti ljudi je relativan pojam i kroz istoriju jednakost je različito shvatana. Društvena jednakost je nalazila svoje mesto u promišljanju mislilaca svih epoha, ali je bila i snažan pokretač revolucionarnih stremljenja. Moderno značenje pojma jednakost je poteklo iz rvolucionarnih istupa buržoazije s kraja XVII veka i bilo je upereno protiv staleških privilegija. Danas je nepodeljeno mišljenje da je neophodno postojanje jednog od aspekata jednakosti — pravna jednakost, tj. Medjutim, kada se radi o ekobomskoj jednakosti, stavovi se razlikuju. Taj oblik jednakosti nije ostvaren ni u jednom duštvu i pitanje je da li je uopšte moguć. Vrsta i količina jednakosti nisu isti u svim društvima, kroz istoriju a ni danas. Danas još uvek postoje oblici diskriminacije po raznim osnovama. Ipak, vrednosna osnova novog egalitarizma dobija drugačiju osnovu legitimnosti. Prvi oblik tog vrednosnog imperativa je institucionalizacija odgovornosti. Drugi oblik je sadržan u jednakosti u mogućnostima, što podrazumeva stvaranje istih polaznih šansi. To znači da se vrednuju sposobnost, znanje, postignuće i odgovornost pojedinca, a ne klasna, verska, politička, rasna ili druga pripadnost. I mada je to još uvek relativno i više tendencija, ipak je to odraz otvorenosti modernih društava i većoj i vertikalnoj kretanje iz jenog sloja u drugi i horizontalnoj pokretljivosti promena zanimanja, posla. DRUŠTVENA NEJEDNAKOST Mnogi mislioci su se bavili i pitanjem nejednakosti medju ljudima i razlozima zbog kojih su neki imali privilegije i bili favorizovani. Objašnjenje o ljudskoj prirodi je kao osnov uzimalo biološku nejednakost ljudi. Medjutim, prirodna nejednakost je od manje važnosti, dok je društveno stvorena nejednakost značajnija. Jer, mada se teza o prirodnoj nejednakosti provlačila kroz istoriju, pa bila i zloupotrebljavana, ona je objašnjavana upravo društvenim merilima i društveno uspostavljenim odnosima. Bogatstvo, vlast i ugled ne znače da su oni koji ih poseduju nužno zaslužni za to, ali im omogućuje da koriste privilegije u odnosu na one koji ih ne poseduju. Zato je od najveće važnosti to što je društvo održavalo oblike nejednakosti i istrajavalo na njima, jer ih je kao takve i uspostavilo. Društvena nejednakost je postojala u svim društvima. Ekonomska nejednakost predstavlja stalno prisutan fenomen ne samo unutar jednog sistema, već i medju državama. Bogatstvo, uticaj, vlast, položaj, su kategorije koje utiču na stvaranje različitih oblika društvenih nejednakosti. Društvene nejednakosti su zato stalni, potencijalni izvor društvenih sukoba i one se kao takav i javljao u svim do sada poznatim društvima. Razlikujemo dva osnovna pristupa nejednakosti, sadžana u funkcionalističkoj i marksističkoj teoriji o društvu. Po prvoj, rešenje je u kontrolisanju i kanalisanju društvenih nejednakosti u pravcu unutrašnjih prilagodjavanja, kako ne bi došlo do većih potresa u društvu. Po marksističkoj teoriji, putem sukoba treba realizovati strukturne promene koje će eliminisati društvene nejednakosti. Ni savremeno društvo nije lišeno sukoba izmedju različitih globalnih društava ili unutar njih, samo su promenjeni oblici ispoljavanja a u suštini ostaju suprotstavljeni interesei i vrednosti. I danas su svojina i moć osnove na kojoj se temelje društvene nejednakosti. S V O J I N A Svojina je u najopštijem smislu reči društveno regulisani oblik čovekovog prisvajanja predmeta iz prirode i njegove vlasti nad tim predmetima. Prvi vid svojine je odnos ljudi prema stvarima, kao posedovanje i korišćenje stvari. To je oblik vlasti koji ljudi poseduju nad stvarima. Drugi vid svojine je njena društvena suština koja je uslovljava i odredjuje. Pitanje svojinskih odnosa je pitanje društvenih odnosa jer je svojina prirodno i društveno uslovljen proces i odnos. Stoga, svojina se odredjuje kao društveni odnos medju ljudima povodom stvari. Svojina je uvek imala veliki značaj i za pojedinca i za društvo, od prvobitne zajednice, gde je bila društvena i gde su sva sredstva pripadala celokupnom društvu ipak su odredjena sredstva za ličnu potrošnju bila predmet lične svojine sve do današnjeg vremena. Na početku je svojina www. I kao ekonomska kategorija postojala je u svakom drštvu. Sa razvojem proizvodnih resursa menja se društveni karakter proizvodnje i prisvajanja. Pojavom privatne svojine izdvajaju se u društvu pojedinci koji imaju isključivo pravo raspolaganja sredstvima za proizvodnju i proizvodima rada. Nastaju klase i drugi oblici raslojavanja društva, i kroz istoriju, svojina je bila robovlasnička, feudalna, kapitalistička. Sa nastankom prava i države, postaje pravna kategorija, regulisana pravnim normama. Sociološki pojam svojine uključuje njen pravni i ekonomski aspekt, ali je bitan momemant svojina kao društveni odnos. Taj društveni odnos je odnos vlasnika svojine koji ima najšira prava i moć raspolaganja i svih drugih koji su iz tih prava isključeni. On ima formalnu i faktičku moć nad onima koji su preko svog rada uključeni u taj oblik svojine. Kako svojina ima pravni legitimitet, faktička moć je i legitimna. Svojina je tako ne samo jedan od izvora društvene moći, već i osnov za uspostavljanje društvenih nejednakosti. Oblici svojine Oblici svojine znače da u odredjenom društvu ne postoji samo jedan oblik svojine, već dominantan oblik svojine. Lična svojina je prisutna u svim društvima i podrazumeva individualno i isključivo pravo raspolaganja predmetima za život, odnosno ličnu potrošnju. Ona može postati privatna, ako se pretvori u kapital kao vrednost koja se oplodjuje. Državna svojina je oblik svojine koji postoji u kapitalizmu i socijalizmu. U periodu liberalnog kapitalizma, država je bila nosilac svojinskih prava na javnim dobrima koja služe opštim potrebama gradjana. U kasnijoj fazi državna svojina je nacionalizacijom proširena i na vitalne grane privrede energetika, metalurgija.. Osnovni trend u svetu je pomeranje od državne ka privatnoj svojini i jačanje privatnog kapitala u odnosu na državni. U državnom socijalizmu ovaj oblik svojine je samo po formi sličan državnoj svojini u kapitalizmu. U periodu izgradjivanja socijalizma, državna svojina je oblik podržavljavanja sredstava za proizvodnju merama nacionalizacije i agrarnih reformi. Država je jedinstven i nepodeljen subjekat ukupnog fonda socijalističke svojine, sa centralizovanim upravljanjem i planiranjem. Kod nas, uvodjenjem samoupravljana 50-tih godina, promene su se odnosile pre svega na karakter svojine i iz toga izvedenog oblika odlučivanja. Društvena svojina, kao oblik kolektivne svojine, ostavila je mnoge nedoumice u mogućnosti njene efikasnosti, ali i subjekta svojine. Kako čitavo društvo nije moglo biti subjekat svojine, jedan od stavova je da ovaj oblik svojine predstavlja negaciju suštine pojma svojine pošto je svačija i ničija. Subjekti koji su u ime društva upravljali društvenom svojinom nisu imali svojinska prava u punom smislu reči, mada su se tako ponašali ne vodeći računa o društvenom interesu. Formirala se monopolska sprega privredne i političke strukture koja je ostvarivala privilegovan položaj i moć u društvu. Privatna svojina postoji najduže, ali ono što karakteriše svojinu u moderno doba je evolucija svojine uopšte pa i privatne. Ranije je ona imala individualistički karakter jer se nalazila u rukama jedne ličnosti, vlasnika koji je nad njom imao sva ovlašćenja. Medjutim, postepeno je od monopolističkog kapitalizma, akcionarsko društvo prerastalo u dominantan oblik preduzeća i svojine. Ovde je veličina kapitala unapred odredjena i podeljena na akcije koje kupuje i poseduje više lica, nekada i država. Ovde takodje dolazi do razdvajanja funkcije prisvajanja i upravljanja. Upravljanje radnim procesom, koordinacija i kontrola prelaze u nadležnost upravljačkog sloja menadžera. Akcionari, koji prisvajaju rezultate rada, prvenstveno su www. Zato, menadžeri imaju nesumljivu moć u organizacijama, ali nisu do kraja samostalni, jer postoje uticaji grupa i pojedinaca: akcionari, upravni odbor, sindikati. Tako koncept moći u ovim organizacijama ima društveni i kulturni aspekt. DRUŠTVENA MOĆ Društvena moć se analizira sa različitih aspekata — ekonomskog, političkog, psihološkog i antropološkog. U sociologiji moć se pretžno odredjuje prema stanovištu Maksa Vebera: izgledi jednog čoveka ili više ljudi da sprovedu svoju volju u nekom zajedničkom delanju, čak i uprkos otporu drugih koji u tom delanju učestvuju. Pojedinac može da nametne svoju volju drugima u zavisnosti od ličnih osobina, prirode moći i uspostavljenih društvenih odnosa. Moć se može ispoljiti u mnogim sferama društvenog života i skoro svim društvenim odnosima porodica, škola, do države. Da bi se ostvarila moć potrebna su joj sredstva. Danas je društveni položaj jedan od najznačajnijih izvora moći. Inače, izvor moći može biti lične karakteristike pojedinca ili društvene prirode. Društvena moć manje proizilazi iz ličnih osobina, već je u većoj meri društveno zasnovana i struktuirana i sa tog aspekta je po pravilu i jače izražena. Društvena moć je, manje ili više, ustanovljen sistem nejednakih mogućnosti pojedinaca i grupa u donošenju relativno značajnih odluka. Kako moć proističe iz društvene struktuiranosti, Veber je smatrao da su klase, staleži i partije pojave raspodele moći u okviru jedne zajednice. Marks polazi od klasne podele kao izvora moći, odnosno po njemu je ekonomska osnova i vlasništvo nad proizvodnim snagama temelj dominacije vladajuće klase. Potekla iz ekonomskih odnosa, ova moć se proteže i na ostale oblasti društvenog života politika, zakonodavstvo... Vlast, kao izvor političke moći, je legitimna moć jer je institucionalizovana i obavezujuća i raspolaže sredstvima prinude. Izvori moći su i društvene ustanove, organizacije i društvene grupe, jer su od značaja za funkcionisanje čitavog društva. Najzznačajnije su države i političke organizacije jer je u njihovo delovanje ugradjena društvena moć zaštićena pravnim normama. Njihova društvena moć se manifestuje ne samo u sprovodjenju odluka, već prevashodno u prirpemi i donošenju odluka. Statusna moć je povezana sa društvenom struktuiranošću i potiče od mesta koje pojedinac zauzima u društvu. Jedan od oblika društvene moći je i autoritet, koji može proisticati iz ličnih osobina čoveka ili od položaja u društvenoj hijerarhiji. Posebno pitanje je raspodela moći u svetskim razmerama, kada se na jedne države od strane drugih država ili medjunarodnih organizacija utiče različitim sredstviam — ekonomskim, političkim, vojnim, sve do ugrožavanja suvereniteta. Medjutim, društvena moć može imati i pozitivnu konotaciju, ukoliko se pravilno distribuira, zasniva na humanim osnovama i koristi u interesu prosperiteta i stabilnosti. DRUŠTVENA STRATIFIKACIJA Društvena stratifikacija označava različit položaj pojedinaca, društvenih grupa i ustanova prema količini bogatstva, društvenoj moći, vlasti, ugledu, stilu života, što čini osnovu njihovog rangiranja po hijerarhijskom redosledu. Hijerarhija označava raspored članova jedne društvene skupine koji su poredjani jedan iznad drugog, pri čemu su niži podredjeni višim. O hijerarhiji se govori i kao hijerarhiji društvenih vrednosti. U klasnom društvu hijerarhija označava položaj klasa. U savremenom kapitalizmu, više je reč o oblicima društvenog raslojavanja koji počivaju www. Ipak i danas, društvena stratifikacija predstavlja oblik društvene nejednakosti. Po pitanje uzroka koji dovode do socijalne diferencijacije postoji saglasnost medju sociolozima različitih teorijskih orjentacija: Podela rada u društvu stvara pretpostavke za društveno stratifikovanje. Društvena podela rada je raščlanjivanje ukupnog društvenog rada na oblasti, grane, vrste itd. Podela rada nalazi svoj izraz i u horizontalnoj i u vertikalnoj dimenziji, prema položaju odredjenih delatnosti u društvu, ali i medju različitim društvima. Ovo je naročito izraženo kod podele na umni i fizički rad. Medjutim, podela rada je nužan, ali ne dovoljan uslov stvaranja društvenih nejednakosti. Društvena moć je ta koja je omogućila uskladjivanje podeljenih radova i funkcionisanje društvenog sistema. U analizi vertikalne strukture društva, različiti su kriterijumi rangiranja, a osnovni modeli preko kojih se ona objašnjava su klasna podela po marksističkoj teoriji i teorija stratifikacije, po funkcionalističkoj teoriji. Prema marksističkoj teoriji, klase su osnov struktuiranja društva, jer privatna svojina nad sredstvima za proizvodnju omogućava vladajućoj klasi dominaciju. Ovaj model se odrejuje kao klasno-konfliktni, sa okosnicom suprotstavljenih interesa klasa iz kojih nastaju klasni antagonizam i sukobi, koji dovode do društvenih promena. Funkcionalistička teorija polazi od pretpostavke da je društvo relativno trajna i stabilna celina u kojoj postoji zajednički sistem vrednosti zasnovan na opštoj saglasnosti, pojedinaca, pa je i društvena stratifikacija rangiranje pojedinaca u skladu sa zajedničkim sistemom vrednosti. Oni koji su uspešni, biće rangirani visoko, ostvariće prestiž u društvu. Po Parsonsu, stratifikacija nije izvor sukoba, već bez nje sistem ne bi mogao ni da funkcioniše. Ipak, mnogi funkcionalisti kritikuju ovaj stav, ističući da je stratifikacija ipak faktor koji razdvaja. Stratifikacijski sistem se vezuje za pojam društvenog sloja stratum koji podrazumeva skupinu ljudi koja ima isti ili sličan status u drušzvu i vrši istu društvenu ulogu. Za podeljeni klasni i stratifikacijski pristup jedan broj sociologa nalazi rešenje u komplementarnoj analizi, u smislu, da društvena stratifikacija obuhvata i podelu društva na klase kao i sve druge oblike. Kaste Kaste su najstariji oblik društvene slojevitosti nastale na prelasku iz prvobitne zajednice u civilizaciju. Sa podelom rada, uvodi se sistem po kome se porodice vezju za odredjena zanimanja koja nastavljaju potomci i ne mogu ih menjati. Tako organizovane, kaste su društvene skupine koje karakteriše potpuna zatvorenost i odsustvo bilo kog oblika društvene pokretljivosti. Rodjenjem se stiče pripadnost odredjenoj kasti i u njoj se ostaje doživotno, a brak se može sklapati samo izmedju pripadnika iste kaste. Karakterističan primer je kastinski sistem Indije. Kastinski sistem je imao religijsku potporu, kojom je održavana podela kao volja boga Brame. Kaste su nastale kako bi se osigurala dominantna pozicija vladajućih kasta. Kultura je bila usko vezana za religiju, koja je svakom pripadniku nudila verovanje u ponovno rodjenje koje će doneti odgovarajući položaj u zavisnosti od pridržavanja pravila u okviru kaste. To su otvorenije grupe u odnosu na kaste, ali imaju obeležja zatvorenog tipa društva jer se rodjenjem stiče pripadnost odredjenom stakežu, a prelazak iz jednog staleža u drugi je ograničen. Staleška struktura društva je hijerarhijska, na principima nadredjenosti i podredjenosti. Mada se staleška pripadnost mogla menjati, jer je postojala doza tolerancije i mobilnosti, ipak su razlike u pravima i položaju staleža bile jasne i ne uvek lako premostive. Feudalci i crkva su imali široka ovlašćenja i zemljišne posede. Kmetovi, koji su radili i živeli na imanjima feudalaca nisu bili obuhvaćeni staležima. Treći stalež su činili pripadnici raznih grupacija — gradjani, slobodni seljaci, više i niže sveštenstvo, i oni su bili pokretači promena i sloma feudalnog društva. Naime, razvoj zanata i trgovine označio je novi tip privrede i nastajanje robno-novčanih odnosa. U gradovima se javljaju staleške organizacije istih ili srdonih struka trgovaca gilde, hanze i zanatlija esnafi. Nastaje buržoazija, kao gradjanski, tzv. Klase Klase predstavljaju grupisanje ljudi na osnovu nekih zajedničkih karakteristika, a položaj klase je odredjen na osnovu raspodele materijalnih i duhovnih dobara, uticaja i ugleda. Klase su u pravnom smislu otvorene društvene grupe jer postoji više načina da se predje iz jedne u drugu. Klase su jedna od najviše raspravljanih tema u sociologiji i najuticajniji teorijski pristupi potiču od Karla Marksa i Maksa Vebera i oni se protežu i u današnjim sociološkim interpretacijama. Po marksističkoj teoriji klase nastaju sa podelom rada i stvaranjem viška vrednosti koji jedna društvena grupa prisvaja na račun druge. Vladajuća klasa poseduje vlasništvo na sredstvima za prozvodnju i na toj osnovi vrši eksploataciju druge klase. Na taj način, svojinski odnosi, kao odnosi u proizvodnji su onaj ključni element koji stvara klasnu podelu i klasne razlike. Marksovo shvatanje klasa nije ekonomističko, jer on obraća pažnju i na način života, interese i obrazovanje koji odvajaju klase. Iz položaja u materijalnoj proizvodnji, iz sukobljavanja interesa klasa, radja se društveni sukob kao klasna borba, koja je pokretačka snaga istorije. S obzirom da su buržoaski istoričari pre njega dali ekonomsku anatomiju klasa, Marks je dao tumačenje klasa sa aspekta njihove uloge u društvenim promenama. Klase su takve grupe ljudi kod kojih jedna može da prisvaja rad druge zahvaljujući razlici njihovog mesta u sistemu odredjene društvene privrede. Maks Veber proširuje elemente struktuiranosti i jedinstvenim pristupom objedinjava klasno- slojnu strukturu društva. Po Veberu svojina nad dobrima je osnovna kategorija svih klasnih položaja, ali on klase posmatra u tržišnoj privredi, a ne celovito. Klase odredjuje kao grupacije s obzirom na približno jednaku moć na tržištu, te je klasni položaj u krajnjoj liniji položaj na tržištu. On ne smatra da diferencijacija klasa nužno vodi klasnoj borbi. Pored ekonomske, on uvodi i druge kategorije kojima obrazlaže struktuiranost društva. Klase, staleži i stranke su www. Pojmom staleški položaj odredjuje se društveni ugled koji se iskazuje i koji se može zasnivati na klasnom položaju, ali i ne mora, što znači da nije uslovljen samo svojinom. Na taj način, za društvenu slojevitost značajni su i sposobnosti, obrazovanje, posao, način života i druge vrednosti koje se mogu socijalno vrednovati kao pozitivne ili negativne. Staleži su nosioci konvensija koje se konzerviraju, naročito kod najpovlašćenijih slojeva. Treće područje društvene slojevitosti je političko i odnosi se na razlike u društvenoj moći koja se ispoljava preko političkih stranaka. Samo delovanje stranaka usmereno je na zadobijanje društvene moći. Veber svojim stavovima nastoji da dokaže da je klasna pripadnost samo jedan od izvora moći. Slojevi Pojam društvenog sloja ima više značenja u strukturi društva. Pluralni karakter stratifikacije, pa i društvenog sloja zasniva se na komplementarnosti klase i sloja, u cilju kompleksne slike društvene slojevitosti. Društveni sloj — stratum, odnosi se na društveno grupisanje i rasporedjivanje u društvenom prostoru. Prema funkcionalističkoj teoriji, stratifikacija postoji u svakom poznatom ljudskom društvu i objašnjava se funkcionalnim kategorijama. Odredjivanje društvenog sloja proističe iz kategorija društvene uloge i društvenog položaja i bazira se na društvenoj nejednakosti. Društvene uloge se različito vrednuju i nagradjuju, i nosioci uloga koje su značajnije u podeli rada, bolje su nagradjeni i imaju i druge prednosti u društvu. Na osnovu zanimanja i drugih funkcija koje kao uloge pojedinac ima u društvu, formira se njegov položaj u društvu. Osnovni tipovi društvenog položaja su nasledjen i stečen. Nasledjen se rodjenjem prenosi na pojedinca, nezavisno od njegove volje i sposobnosti. Stečen položaj osoba mora da ostvari individualnim naporom i odredjenim sposobnostima profesori, menadžeri, sudije. Stečeni položaj može proizilaziti iz sadašnjih, ali i prethodnih društvenih uloga penzioneri, rentijeri. Društvena uloga i položaj koji iz nje proizilazi su nerazdvojivi, jer svaka uloga podrazumeva neki položaj i obrnuto, s tim da je pojam uloge važniji, jer društvene uloge predstvaljaju zahteve koje društvo postavlja nosiocima društvenih položaja. U suštini, položaj pojedinca je prvenstveno odredjen njegovom ulogom u podeli rada, u savremenom društvu zanimanjem i koliko se ono ceni u društvu, ali njegov opšti položaj proističe i iz svih ostalih uloga koje ima. Društveni sloj označava skup pojedinaca koji, na osnovu sličnog društvenog položaja, spadaju u istu društvenu skupinu. Slojeve odlikuje sličan društveni položaj pojedinaca, ali se njihove uloge unutar sloja razlikuju po njihovom zanimanju i obrazovanju. I druga obeležja daju sloju karakteristike celine, kao zajednički interese, svest o zajedničkom identitetu, stavovima, zajednički stil života i dr. Prema vrednovanju društvenih uloga i društveni slojevi se rasporedjuju po hijerarhijskoj osnovi, s tim da granice izmedju slojeva nisu uvek oštre. Stratifikacija podrazumeva rasporedjivanje društvenih slojeva po značaju koji imaju u društvu. Slojevi koji imaju relativno isti značaj rasporedjuju se po horizontalnoj, a oni koji imaju različit značaj, po vertikalnoj osnovi. U marksističkoj teoriji klasa, pojam društvenog sloja se razlikuje od njegovog pojma u teoriji stratifikacije, ali i tu ima više značenja. Osnovne klase u svakom društvu daju obeležje odredjenoj istorijskoj etapi razvoja društva robovlasništvo, feudalizam, kapitalizam. U klasnoj strukturi društva sloj je upotrebljen u širem i užem značenju. U širem značenju, sloj se kao društvena skupina nalazi izedju osnovnih klasa — srednji slojevi sitba buržoazija, zanatlije, inteligencija i dr. Marks je verovao da će slojevi u kapitalizmu polako nestajati i prelaziti u jednu od dve osnovne klase, medjutim, razvoj društva i složenost društvene strukture pokazuju upravo suprotan tok — porast srednjih slojeva i njihov povećan značaj u savremenom društvu. Elita Teorija elita je jedan od načina na koji se posmatra raslojavanje društva. Po zastupnicima ove teorije u društvu postoje dve osnovne grupe:elita - relativno malobrojna i izdvojena kao vladajuća manjina i masa - kao velika većina nad kojom se vlada. Termin elita je u upotrebi od XVI veka i označavao je kvalitetne, odabrane stvari, najbolje u svojoj vrsti, a kasnije se upotrebljava i za superiorne pojedince i odabrane grupe ili profesije, koje se po nekim kvalitetima odvajaju od ostalih pripadnika društva. U sociološkom smislu, elita se vezuje za društvenu nejednakost i u društvenoj stratifikaciji podrazumeva više društvene slojeve. Pripadnost eliti zasniva se na društvenom položaju, vlasti, bogatstvu, znanju. Ideju o vladajućoj eliti nalazimo još kod Platona, a prodor elitističkih ideja nastao je nakon Francuske buržoaske revolucije koja je istakla načelo jednakosti, demokratije i slobode. Reakcije na ovo su bile u pravcu da masa, narod nije sposoban da upravlja i da na osnovu tradicije, bogatstva, odabrana manjina treba da vlada. Stav da odredjena skupina ljudi na osnovu duhovnih sposobnosti, bogatstva ili društvenog položaja treba da ima skoncentrisanu društvenu moć izrazili su najpre Gaetano Moska i Vilfred Pareto. Pareto se smatra najznačajnijim predstavnikom klasične teorije elita u XX veku i njegovo stanovište se temelji na prirodnim razlikama u sposobnostima ljudi te je podela na elitu i neelitu prirodno uslovljena i trajna. Društvena elita je klasa ljudi koji imaju najviše pokazatelje u svojoj grupi delatnosti, a dali se na vladajuću elitu, čiji pojedinci imaju važnu ulogu u vladi i nevladajuću, u koju spadaju ostali iz te klase. Paretova teorija elita je u funkciji objašnjenja odžanja društvne ravnoteže, jer elite uvek postoje, bez obzira na smenu njihovih pripadnika, i odžavaju se prirodnom sposobnošću manjine da vlada nad nesposobnom većinom. Moska razvija tezu o neminovnoj podeli društva na političku elitu koja vlada i podredjenu klasu nad kojom se vlada. Politička vrednost elite se zasniva prevashodno na poreklu i superiornost individue izvučena je iz tradicije, vaspitanja, veza koje pomažu da se dodje do prestižnih položaja. U savremenom društvu pojam elite dobija nova tumačenja. Sa ljudske prirode, težište je pomereno ka koncentraciji moći na osnovu društvenog položaja u društvenom sistemu. Rajt Mils govori o eliti vlasti vezujući je za postojanje društvenih institucija u modernom kapitalizmu i u američkom društvu vidi je u privredi, politici i vojsci. On vladavinu elita tumači strukturom institucija savremenog društva u kojima postoji gradacija moći. Elitu odredjuje kao pripadnike onih viših društvenih krugova koji zauzimaju komandne pozicije. Pored institucionalnih mehanizama koji stvaraju elitu vlasti, Mils ukazuje i na njihovo zajedničko društveno poreklo i formalno školovanje, negovanje odgovarajućeg stila života što jača medjusobno druženje. INTELIGENCIJA Inteligencija je poseban društveni sloj koji čine ljudi čiji je rad duhovnog, stvaralačkog karaktera u nauci i kulturi, kao i oni koji unoseći kreativnost reprodukuju te vrednosti. Moć inteligencije počiva na njenom znanju, na svojevrsnom kulturnom kapitalu koji može da koristi. Duhovna delatnost postojala ke i u ranijim društvima, od podele na fizički i umni rad. Ono što karakteriše inteligenciju savremneog doba je njeno zaokruživanje u odredjeni društveni sloj koji ranije nije imala, jer se utapala u neki od oblika grupisanja. Pored toga što se inteligencija najčršće vezjuje za pojam stvaralaštva, moguće je njeno javljanje i preko reprodukcije, te se uslovno može govoriti o stvaralačkoj i reproduktivnoj inteligenciji. Intelektualno polje delovanja inteligencije je dosta široko, jer pored kreativne i kulturne delatnosti, ona s moralnog aspekta zauzima kritički stav prema društvenim tokovima, pruža argumente za preispitivanje i nalaženje rešenja. Kritički glas intelektualaca ima značaj društvene svesti. Prema oblasti rada, može se podeliti na humanističku i tehničku. Humanistička inteligencija svoju delatnost ostvaruje u društvenim delatnostima, a tehnička je usmerena ka stvaranju i primeni naučnih prirodnih i tehničkih znanja. Prava razlika u ovoj podeli mižda postoji u načinu na koji ostvaruju svoj položaj u društvu, jer je od nastanka kapitalizma više vrednovan rad koji je mogao imati primenu u tehničko-tehnološkom razvoju. Pripadnici inteligencije potiču iz različitih društvenih klasa i slojeva, ali razlike koje medju intelektualcima potiču od različite klasne pripadnosti ne umanjuju njihovu povezanost na osnovu visokog stepena obrazovanja, društvene angažovanosti, ukupne energije koja ukazuje na pravce razvoja društva. Inteligencija je tokom razvoja kapitalizma imala višestruko značajnu ulogu — doprinela je razvoju kulture, nauke, obogatila savremeno društvo, kako njegovu tehničko-tehnološku osnovu tako i celokupan društveni život, posebno politički, putem osporavanja društvenih sistema i njihovih institucija. Položaj inteligencije ukazuju da je njena uloga podrazumevala angažovanost u mnogim suprotstavljenim interesima političkim, nacionalnim i da je njeno delovanje povezano sa odlučujićim snagama društva, bez kojih njena moć i nije velika. Danas Novi Intelektualci su svi mušlarci i žene koji su spremni da misle, koji znaju da razm mora usmeravati čovekov život, koji će preuzeti inicijativu i odgovornost i imaju svest o svojoj važnoj misiji da izgrade društvo bez podela. Savremnom društvu potreban je intelektualac koji pored znanja ima i moralna svojstva. Sociologija proučava državu kao jednu od najznačajnjih društveno-istorijskih tvorevina, čija je društvena funkcija posebno značajna za karakter mnogih socijalnih ponašanja. Država je klasna institucija , nastala sa pojavom klasa, kao apart sile koji nastoji da održi društvenu ravnotežu upotrebom zakona, vojske, sudova, zatvora i sl. Ekonomski najjača klasa morala je imati najveći uticaj u državnom aparatu, pa je i država kao klasna tvorevina, aparat u rukama vladajuće klase. Država je i teritorijalna organizacija, nastala sa nastankom teritorijalnih društvenih zajednica — naroda. Država funkcioniše u granicama odredjene teritorije i upravlja stanovništvom date teritorije. Državu karakterišu poreski sistem i državni dugovi zajmovi , kojima obezbedjuje materijalne izvore svoje egzistencije, a time dobija značaj ne samo političke već i ekonomske sile. Bitna karakteristika države je i u njenim sredstvima prinude i nasilja. Pravo je takodje u funkciji interesa vladajućih grupa klasa i izraz njhove društveno-istorijske uslovljene volje. Društveni karakter države mora se posmatrati u dva pravca. Njena pojava je povezana sa odgovarajućim stepenom razvoja proizvodnih snaga i odnosa, sa ustanovom privatne svojine i klasne podele. Ona je proizvod podele rada, a neposredno, podela na umni i fizički rad omogućila je da se ljudi koji su činili državni aparat oslobode angažovanosti u procesu proizvodnog rada. Tokom istorije, tipovi država odgovarali su tipovima društveo-ekonomskih formacija. Drugo, država nije pasivan društveni produkt, već samostalna društvena sila koja vrši značajan uticaj u društvu. Država obezbedjuje dati sistem proizvodnih, svojinskih odnosa, danas je ona aparat koji je pustio pipke u sve pore ljudskog života. Državu čini ogroman aparatstručno osposobljenih ljudi, birokratija, koja ima tendenciju da se izdvoji iznad društva, ali je stvarno do kraja vezana za krupne upravljačke monopole, za ekonomski vladajuće i privilegovane grupe — slojeve. Politika i političke stranke partije Politika u širem smislu ima značenje opšteg pravca usmeravanja razvoja društva u celini i u svim njegovim posebnim oblastima. U užem smislu, politika je delatnost sa pozicije grupa, delatnsot i usmeravanje društva pomoću političkih organizacija i raznih političkih sredstava radi obezbedjenja posebnih interesa slojeva. Iz toga proizilazi da je politka utvrdjivanje i regulisanje odnosa ljudi u raspodeli vlasti, tj. To je društvena pojava nastala u uslovima podeljenosti društva i potrebe za vladavinom i poretkom. Predmet sociologije je upravo društveni karakter politike i otkrivanje i objašnjenje njenih krajnjih uzroka. Iako su u suštini politički odnosi odredjeni i uslovljeni ekonomskim, socijalnim i drugim odnosima, sve ljudske delatnosti i ustanove dobijaju političku formu. Politika se ostvaruje putem političkih organizacija, partija, stranaka. Država je najjača politička organizacija. Političke stranke su institucionalizovane političke grupe koje ulaze u sastav pravno-političke strukture društva, odražavajući strukturu različitih ekonomskih interesa u društvu. Neposredni cilj političkih stranaka je preuzimanje vlasti ili održavanje vlasti, ukoliko je one poseduju. To su organizovane društvene grupe, po pravilu manje jer obuhvataju individue koje su svesne interesa svoje klase, sposobne da se stave na čelo klasa kao njihova politička avangarda. Ideologija političkih partija izražena je u partijskim programima, kojima teže da pridobiju neorganizovane delove klase i slojeve drugih grupa. KULTURA Kultura je sistem društvenih tvorevina. Ono čime se čovek u osnovi razlikuje od životinje jeste njegova svest, njegova sposobnost da može saznati stvarnost, procese i pojave koje ga okružuju, da može planski, svrsishodno upravljati svojim radom, da može kombinovati, rasudjivati, zaključivati, razvijati praktičnu stranu svoga života. Ljudska svest je društvena svest - proizvod i organskih procesa i realnog društvenog života — društvenog bića. Društvena svest kao društveno saznanje o istorijskoj stvarnosti u kojoj egzistira, ispoljava se u odredjenim oblicima — filozofiji, nauci, moralu, religiji, umetnosti. Društvena svest znači jedinstvo različitosti, povezanost pojmova različite sadržine. Ali, konkretitzacija društvene svesti kao duhovne kulture ima i drugi smisao. Ona postoji samo kroz pojedinačnu svest čoveka. Ona se pojavljuje kao sveukupnost pojedinačnih ljudskih www. Pojedinačna svest je uslovljena realnim odnosima ljudi, društveno-istorijskim determinantama, proizvod je specifičnog načina pojedinačnog čoveka, pa je zato lična, neidentična sa bilo kojom drugom pojedinačnom svešću. Ipak, i pored svoje autonomije i slobode, individualna svest nije nikakva posebna svest u odnosu na društveno mišljenje i obrnuto. Ličnost je svojom suštinom društvena i u pojedinačnim ličnostima sadržani su elementi opštih svojstava. Pojedinačna svest je lično ispoljavanje društvene svesti, a društvena svest je jedinstvo zajedničkih osobina pojedinačnih svesti, apstrahovano od ličnih karakternih crta pojedinačnih svesti. Do koje mere je društvena svest sposobna da otkrije tajne pojava i stvari koje je okružuju. Sociologija potvrdjuje da je društvena svest zavisna od svog bića i ograničena u smislu da je proizvod odredjenih materijalnih i drugih uslova života ljudi. Ona je preživljavala sve društveno- istorijske promene, posedovala karakteristike svoje epohe razvijajući se uvek ograničavana datim stepenom razvoja realnog sveta. Ali društvena svest nije pasivna, već aktivan činilac ljudskih ponašanja i tvorevina. Zato sociologija uči da je cilj ljudskog saznanja otkrivanje apsolutne istine do koje se dolazi saznavanjem relativnih istina, kao delova apsolutne istine, ali koje ne može nikada biti okončano znog stalnog menjanja objektivne stvarnosti, društva, čoveka, i vezano za to i zbog stalnog razvoja same misli. Karakter društvene svesti zavisi prvenstveno od karaktera struktura društvenog bića. Kroz istoriju imamo različite oblike ispoljavanja društvene svesti. Religija — teizam - teogonijska svest Religija kao forma duhovne kulture je verovanje koje je nastalo u odredjenim uslovima razvoja čoveka. Religija ne zasniva svoje stavove na argumentima i slika koju religija daje o svetu sastoji se od fantastičnih predstava spoljašnjih sila dovodeći u sumnju naučne istine. Religija je uverenje koje se otudjuje od čoveka i gospodari njegovim postupcima kao samostalna sila. Religija je opšti pogeld na svet koji polazi od stava o postojanju prirodno-istorijskog, društvenog sveta i drugog — natprirodnog. To je preokrenuta slika sveta, fantastičan izraz realnog ali je kao takva i sama realnost jer je bitno ljudska tvorevina. Istorijski gledano, religiozna svest kao oblik pojmovnog mišljenja i fantastičnih asocijacija nije mogla postojati na najnižim stupnjevima razvoja ljudskog društva. Proteklo je mnogo hiljada godina dok su iskustvo i nervni sistem prvobitnog čoveka omogućili prve asocijacije i generalizacije. One su imale fantastičnu formu jer čovek nije mogao drugačije da tumači pojave pred kojima je bio nemoćan, te je pretpostavljao da u svim stvarima i pojavama postoje duše anime koje su nevidljive, jake i koje reglišu život prirodnih pojava i čoveka. Animizam još uvek nije religija u pravom smislu jer animistička svest pretpostavlja da su duhovi uvek individualni predstavnici pojedinačnih stvari. Religija je ona svest koja polazi od toga da su duhovi predstavnici cele vrste ili roda sličnih predmeta. Animizam prerasta u religiju kada se predstave o duhovima povezane sa konkretnim predmetima zamenjuju predstavama o bogovima, tj. Prvi stupnjevi razvoja religije imaju formu politeizma. To je verovanje u postojanje više bogova kojima se pridaju ili oblici životinjsko-ljudskih čudovišta ili čisto ljudski oblici. U nižoj fazi politeizma bogovi su bili personifikacija pre svega prirodnih sila, a u višoj fazi oduhovljuju se društvene sile pored bogova mora, sunca, neba i dr. Kako se u ljudskom društvu vršila diferencijacija medju ljudima i kako je razvojem privatne svojine i pojavom države dolazilo do centralizacije moći pojedinaca i grupa, www. Koliko je religija, teizam stari oblik ljudskog mišljenja, toliko je i ateizam isto star pogled na svet. Antireligiozna kritika podržala je naučnu sliku o svetu, ljudsko saznanje o objektivnoj stvarnosti napredovalo je u toj borbi i kroz nju. U svim epohama ljudske istorije postojala je misao koja se suprotsavljala religiji, koja je posledica suprotnosti izmedju objektivnih istina i teoloških normi. Još je stari grčki filozof Ksenofan VI vek pre n. Sociološka kritika religije zasnovana je na naučnom razumevanju postanka i suštine religije. Polazeći od toga da je religiozna misao odredjena slika stvarnog sveta, sociologija uči da su njeni uzroci u objektivnim prirodnim i društvenim silama koje kao još uvek nesaznate vladaju ljudima. Sociološka kritika religije je i praktični ateizam, koji ima u vidu oslobadjanje čoveka od svih oblika otudjenja ispoljenih u religiji. Moral Moral je svest o medjusobnom odnosu ljudi, misao o principima i normama koje regulišu odnos čoveka prema čoveku ili zajednici. Moral je jedan od najvažnijih društvenih propisa koji se javlja u glavama ljudi čineći važan oblik društvene svesti. Nauka koji se bavi izučavanjem morala je etika. Razlikujemo dva pravca osnovnih teorijski pretpostavki etike. Jedan je relogiozni i po njemu moralna praksa i svest proizilaze iz postojanja boga i crkvenih dogmi. Ove idealističko- metafizičke etičke teorije traže van vremena i prostora okvir moralnih normi ponašanja. Sociologija polazi od toga da je moralna svest i praksa društveno-istorijska pojava i da je društveno uslovljena i istorijski oblikovana. Svest o moralnom i nemoralnom, sud o ljudskim ponašanjima i etičkim sanksijama proizvod su istorijskih okolnosti, koje u ekonomskim odnosima imaju svoju krajnju osnovu, Zato su moralni stavovi različiti kroz istoriju i od naroda do naroda, pa i u jednom društvu moralna uverenja ljudi nisu ista. Moral je deo društvene svesti koji u obliku moralnih normi, sudova i moralnih sankcija reflektuje objektivne odnose izmedju ljudi, zajednice i društva kao celine. Moral je normativna svest, ali za razliku od srugih oblika normativne sveti pravna, politička on je subjektivna normativna svest , dobrovoljno pravilo ponašanja i subjektivno osećanje dužnosti. Istorijski gledano moral nastaje dugim ponavlajnjem uobičajenih i dozvoljenih ljudskih ponašanja. Kako je istorija ljudske civilizacije istorija antagonističkih odnosa i moral je reflektovao takvo stanje. Moralna svest grupa uslovljena je njihovim društvenim položajem. Iako je istorijski razvoj morala istakao i neke opšte moralne odredbe, zajedničke čitavom društvu, moralna svest suprotstavljenih grupa u samoj osnovi je različita. Moral vladajućih grupa uvek je i vladajući moral koji kroz pravo nameće moralna shvatanja ove grupe. Opšti razvoj društva uključuje i promenu morala, a kako je objektivno kretanje društva u pravcu jednakih prava i sloboda to je i budućnost morala — put opštečovečanskog morala. Moralna praksa i svest obuhvataju i moralnu ocenu sredstava kojima se čovek služi u ostvarenju svojih etičkih ciljeva. Karakter sredstava moralne borbe zauzima značajno mesto u teoriji morala. Umetnost Umetnost je forma saznanja, način subjektivnog kazivanja objektivne stvarnosti. Umetnost je oblik društvene svesti koji osim mišljenja uključuje i osećanja i koji posredstvom svog www. Za razliku od nauke, umetnost kao saznanje je konkretno-čulni, likovni oblik spoznaje, ali i njega prožima logičko-pojmovno mišljenje. Umetnost kao izraz društvenog bića, tokom istorije reflektovala je razvoj društva, zadržavajući i svoju relativnu samostalnost uticaja na društveni život i svoj sopstveni razvoj. Prve umetničke predstave i tvorevine javljaju se još u prvobitnoj zajednici, ali, podela rada na umni i fizički u robovlasništvu, uticala je da se umetnost javi kao specifična ljudska misao i delatnost, koja je odražavala vreme u kojem je nastajala. Svako umetničko delo u suštini je izraz ne samo estetske, umetničke emocije i sposobnost njenog opredmećivanja, već je ono pre svega društveno tendenciozno, idejno opredeljeno, hteo to stvaralac ili ne. Umetnik je uvek idejno usmeren, ispoljava uslove života svije epohe, objektivne uslove koji formiraju njegovu ličnost. Umetnost je društvena pojava koja je u uzajamnoj vezi sa drugim oblicima društvene svesti. Nauka o umetnosti — estetika, veoma je značajna za razvoj mnogih grana umetnosti. Teorijski pravci u društvenim naukama reflektuju se i na umetničke pravse i stvaralaštva, a umetnost sa svoje strane doprinosi razvoju nauke. Značajan je odnos izmedju umetnosti i religije, jer je religija vršila snžan uticaj na umetničko saznanje i proizvode naročito u epohama svog najvišeg autorteta srednji vek. Medjutim, umetnost i religija su u suštini dva protivurečna oblika misli, dve različite prakse. Umetnost je nastala u procesu rada i društvene podele rada i oslobadjanja čoveka od vladavine prirodne i društvene stihije, a religija je posledica nemoći čoveka pred stihijom. I mada obe uključuju ljudsku fantaziju i predstave, umetnička mašta i delo stvarnost prikazuje na specifičan, estetski način, a religija svojim fantastičnim predtsvama daje snagu realnog postojanja. Umetnost je vezano blisko i za moral, jer prikazuje moralnu praksu i moralnu svet ljudi. Karakter morala vrši uticaj na umetničku tendencioznost i reprodukciju, a umetnost sa svoje strane podstiče i razvija moralnu svest ljudi, njihove moralne vrline. Filozofija je kritičko-umni pogled na svet i čoveka u njhovom totalitetu, kao i način njihove praktično-bitne promene. Ona je spoznaja najopštijih zakona saznajno- vrednosnog odnosa čoveka prema svetu i puteva preobražaja tog sveta i čoveka. Filozofija je oblik društvene svesti koji objašnjava celinu objektivne stvarnosti, sistem znanja o najoštijim pitanjuima prirode, društvenog bića i svesti čoveka. Predmet izučavanja filozofije je materija i kretanje objektivna stvarnost u celini. Filozofsko-naučni pogled na svet formira se u robovlasničkom društvu u uslovima prve podele rada na umni i fizički, kao odgovor na religiozno mišljenje. U početku je tako filozofija bila sveobuhvatno znanje o stvarima i pojavama koje se manifestovalo prvim naučnim pojmovima i filozofskim kategorijama. Imala je enciklopedijski karakter i u okviru nje su izgradjivani prvi posebno-naučni sistemi znanja astronomija, istorija, geometrija, retorika i dr. Istovremeno, ona je ispoljavala i svoju samosvojnost kao oblik društvene svesti drugačiji od ostalih oblika naučne, religiozne, moralne. Objašnjavajući i menjajući svet, filozofija je i sama istorisjko- društvenog karaktera. Filozofija predstavlja osnovu drugih oblika ljudskog mišljenja, jer svojim najopštijim zakonima o objektivnoj stvarnosti odredjuje teorijsku orijentaciju i okvir drugim posebnim saznanjima naučnim, političkim, estetskim, moralnim, pravnim. Dva su osnovna pravca koja prožimaju različite teorijske varijante filozofije — materijalizam i idealizam, nastali još u samim začecima filozofije, kao Platonova i Demokritova linija u odgovoru na osnovno ontološko pitanje o odnosu mišljenja i bića. Idealisti su tvrdili da je duh prvobitan a materijalisti da je priroda. Ova gledišta ispoljavala su se i kod drugog osnovnog pitanja filizofije: da li je moguće da ljudska svest stvarno upozna tejne objektivne stvarnosti. Istinska filozofija odbacuje i grubi materijalizam naturalizam i subjektivni idealizam apstraktni humanizam. Odnos prirode materije, bića prema duhu svesti, mišljenju je za filozofiju pitanje odnosa čoveka prema svetu, subjekta svesnih individua prwema objektivnoj realnosti. Filozofija obuhvata ideju o prevazilaženju suprotnosti izmedju ova dva stava uspostavljanjem njihovog jedinstva koje bi bilo ostvareni naturalizam čoveka i ostvareni humanizam prirode. Što se tiče drugog pitanja, istinska filozofija nas uči da naša svest nije apsolutno verno odražavanje stvarnosti, ali jeste sistem objektivnih istina, već i zbog toga što je i sama misao bitna pretpostavka čoveka kao bića prakse, koji svrsishodnom delatnošću proizvodi stvarnost kojoj pripada. Takva filozofija je kritički pogled na svet i snažno orudje i putokaz oslobodjenju čoveka od stihije, otudjenosti i represija. Filozofija je pogled na svet koji treba da tumači svet ali i da ga izmeni i proizvede u čovečni svet. Nauka i semantika Nauka je misaona delatnost kojom se utvrdjuju objektivne i pozdane istine o suštini i fenomenologiji stvari i pojava. Nauka teži apsolutnoj istini koju otkriva svojim relativnim istinama. Nauka je istraživanje i teorija izmedju kojih postoji aktivan uzajamni odnos. Nauka je i sistem društveno-komunikabilnih stavova, jer naučno saznanje mora da obezbedi interpersonalnu verifikaciju svojih sadržaja. To znači da svaka nauka N , osim objekta O , misli o objektu M i subjekta koji misli o objektu S , pretpostavlja i elemenat koji obezbedjuje komunikaciju izmedju elemenata naučne spoznaje O-M-S i komunikaciju izmedju nauke i društva N-D , koja uključuje i komuniciranje izmedju samih nauka N-N. Taj elemenat, to su odgovarajući znaci Z : simboli, reči, termini i dr. Semantika je naučna disciplina koja uči o značenju jezika i jezičkih izraza u strukturi procesa kojim se, pomoću termina i drugih znakova, ukazuje na odredjeni objekat. Ovde je reč o terminima kao jezičkim simbolima kojim se ostvaruje veza sa objektima koje označavaju, kao i veza sa pojmovima koji te objekte prevode u naučni sistem znanja. Da bi komunikabilnost nauka bila obezbedjena nužna je obaveštenost o odnosu izmedju naučnog jezika i mišljenja, tj. Naučni jezički simboli treba da se spajaju u jedan proces izražavanja ideje pojma o objektu, gde je jezik materijalna strana tog procesa, a mišljenje psihička njegova strana. U jeziku i mišljenju osnovni elementi su reč simbol i pojam. Reči mogu biti imena, termini koji označavaju predmet o kome se govori, ili pak izraz kojim se objašnjavaju prvi termini. Znači, reči mogu imati deskriptivnu funkciju kada se javljaju kao ono što se objašnjava, ili mogu biti ono čime se objašnjavaju prve reči. Problem značenja reči je problem traganja za njihovim pojmom. Pojmovi su oblik misli kojim se u glavama ljudi izražavaju specifične i suštinske osobine predmeta i pojava stvarnog sveta. Pojmovi su misaoni sadržaj reči, a smisaone reči su govorni izraz pojmova, s tim što se reči i pojmovi uvek odnose na neke predmete, pojave, dogadjaje. S obzirom na sposobnost i oblike jezičkog izraza, iako su reč, pojam i www. OVO JE ODNOS OBJEKAT — POJAM — REČ, gde je objekat: pojava, predmet ili dogadjaj, pojam: zamisao o objektu, a reč: termin, znak kojim se iskazuje objekat. Odrediti značenje termina znači definisati sadržaj njihovih pojmova. Definicija je sud koji obuhvata pojam koji se definiše, njegov najbliži rod i ono što je njegova vrsna razlika. Značenje je uvek u vezi sa subjektom. Znak reč, simbol ima značenje kada subjekti, ljudi kao svesna bića, u odnosu na neki objekat umeju da stvore pojam, zamisao, koji može da se izrazi znacima jezika, koje drugi subjekti, ljudi, razumeju, umeju da interpretiraju i primene u praksi. Transfer naučnih znanja zavisi od ove sposobnosti. Zato semantika kao istraživanje značenja jezika nema samo teorijsku i metodološku vrednost, već i praktičan značaj za socijalnu komunikabilnost u okviru transfera znanja i medjusobnog sporazumevanja. Naučna komunikacija mora da se oslanja na adekvatnu interpretaciju koja uzima u obzir i totalitet društvenog konteksta. Ovde je veliki značaj sociologije, s obzirom na specifičnosti društveno- političkih i kulturnih prilika koje se reflektuju na sadržaje odgovarajućih pojmova i njihovih jezičkih izraza. Jezički ekvivalent nije moguće odrediti ukoliko se ne razme njihovo pojmovno značenje u odnosu na opštekulturni i socijalni milje koji ih je proizveo. Obrazovanje je sticanje, usvajanje i prenošenje znanja, umenja i veština. Ono je bitna komponenta vaspitanja. Vaspitanje i obrazovanje su delovi društvene strukture i procesi sa funkcijom permanentnog razvijanja ljudske vrste i ljudskog društva. Koliko je obrazovanje uslov postojanja i razvoja društva, toliko je i ono samo društveni proizvod. Organizacija, sistemi i sadržaj obrazovanja i vaspitanja uvek odražavaju karakter celokupnih društvenih odnosa. Obrazovanje je od posebnog značaja za napredovanje kulture, ono je pretpostavka kulturnih dostignuća. Kao svesna i oragnizovana delatnost, obrazovanje doprinosi nastajanju novih kulturnih tvorevina u sferi materijalnog i duhovnog života. OBJAŠNJENJE: ako je kultura odredjeni proizvod i promena koju čovek ostvaruje radi svog celovitog društvenog života i lične sreće, kao takva može biti samo rezultat sticanja znanja i obrazovanja. Obrazovanje je znači društvena delatnost kojom se usvajaju izvesne količine znanja, kao upštenog iskustva čovečanstva. Stepen razvoja i materijalne i duhovne kulture naroda ne može se objasniti nezavisno od nivoa i mogućnosti obrazovanja. Odnos obrazovanja i kulture: razvijanje i korišćenje kulturnih tekovina vrši plodotvoran uticaj na usavršavanje obrazovanja, a obrazovanje postaje pokretačka sila razvoja ličnosti i njihovog kulturnog dometa. Nauka koja se bavi problemima obrazovanja, vaspitanja i nastave je pedagogija , koja koristi i sociološka znanja radi boljeg razumevanja svog predmeta istraživanja. Sociologija nas uči da su obrazovanje, vaspitanje i nastva škola , istorijske kategorije, jer su njihovi ciljevi, karakter i sadržaji uvek bili izraz epohe, iako su i sami ispunjavali tu epohu. U prvobitnoj zajednici, zajednička svojina i odsustvo antagonističkih razlika uticali su da je vaspitanje bilo deo radnog procesa, deo prakse ostvarivanja materijalnih uslova života. Vaspitanje i obrazovanje nisu bili posebna područja rada. Ukoliko je rad postajao složeniji, javljala se potreba i mogućnost za novim oblicima i sadržajima znanja. Pojavom viška proizvoda i privatne svojine i prve podele rada na umni i fizički, u vaspitanju i obrazovanju se diferenciraju dve grupe: vodeći slojevi društva i njihova deca rodovske i plemenske starešine, sveštenici obrazuju se za posebne poslove upravljanja i organizacije, a ostali članovi društva su sticali znanja potrebna za fizičke i vojničke poslove. U robovlasničkom, feudalnom i klasičnom gradjanskom društvu, vaspitanje, obrazovanje i škola imaju izrazito klasni karakter.

DNEVNJAK - Lik u ženskom WC-u
Na kamenu koji se kotrljao, trava ne niče. Russell pise o izostanku prorocanstva: ' Ako bi se kasnije ispostavilo da izabrani Oktobar, 1914-te, ne bude vrijeme prorocanstva mi cemo se voljom naseg Gospodara zadovoljiti... Liječnik mora znat svoju struku. Disperzija slučajne promenljive 343 13. Majka je dugovečna i dobrog zdravlja, lepa žena, verovatno. Imate jak osećaj za ocenjivanje stvari u životu. Učenika je posebno poučavao - ništa! Na emotivnom planu odgovara mu partnerka tipa Škorpion. Razvijaće poštenje i objektivnost kod dece.

[Miki parovi|Baddo upoznavanje ljudi|Lični oglasi Pančevo]

Oznake: US, &, Kvantitativne, metode, sa, zbirkom, zadataka.pdf