ZDRAVSTVENA NJEGA NEFROLOŠKIH BOLESNIKA
- teška patološka stanja mokraćnog sustava liječe se na odjelima NEFROLOGIJE (interna),UROLOGIJE (kirurgija) ili na posebnom Zavodu za nefrologiju i arterijsku hipertenziju
- Zavod za nefrologiju i arterijsku hipertenziju
o bolesnički odjel
o poliklinički odjel (ambulante) ŕ veza između zdr. ustanova na sekundarnoj razini sa zdr. ustanovama na primarnoj razini
- odjel nefrologije usko surađuje s odjelom urologije i Centrom za dijalizu
CENTAR ZA DIJALIZU
- organizacijska jedinica namijenjena za bolesnike s renalnom insuficijencijom
- o odjelima se brinu stručno osposobljene medicinske sestre i liječnici
- nadzor dijaliziranih bolesnika je kontinuiran
- rad u tri smjene,a pojedina hemodijaliza traje 3-4 sata
- svaki bolesnik zna točno kada treba doći (dan i sat) i na koji aparat se priključuje
- nakon svake hemodijalize vrši se dezinfekcija aparata i mijenja se sterilni sustav za dijalizu (važno je poštovati pravila asepse da ne dođe do infekcije)
- moguća komplikacija infekcija virusom hepatitisa (takvi pacijenti hemodijaliziraju se u posebnoj prostoriji s naznakom „izolacija“ na posebnim aparatima za dijalizu)
ZAJEDNIČKA OBILJEŽJA ZDRAVSTVENE NJEGE OBOLJELIH OD BOLESTI MOKRAĆNOG SUSTAVA
CJELOVITO PROMATRANJE BOLESNIKA OBOLJELIH OD BOLESTI MOKRAĆNOG SUSTAVA
IZGLED BOLESNIKA
1) KOŽA I VIDLJIVE SLUZNICE
- česta blijedožuta boja kože
- uremično inje – kod uremije se štetne tvari ne mogu izlučiti preko bubrega pa se ureja izlučuje preko znoja i kristalizira se na dlačicama
- stomatitis sa uleracijama (sitnim vrijedovima sluznice usta) – čest kod uremije
2) GLAVA,TRUP I EKSTREMITETI
- EDEM POTKOŽNOG TKIVA (NEFROLOŠKI EDEM)
o upućuje na mogućnost oštećene funkcije bubrega
o pretežno posljedica hipoalbuminemije
§ posljedično smanjenje koloidnoosmotskog tlaka unutar krvnih žila pa tekućina izlazi kroz pore kapilara u okolna tkiva
o mogu biti izraženi u potkožnom tkivu cijelog tijela (ANASARCA)
o za razliku od kardijalnih edema nefrološki edemi se najprije pojavljuju na licu i očnim kapcima (podbuhlo lice – katkad se oči ne mogu zatvoriti)
o ne nestaju u ležećem položaju kao kod srčane dekompenzacije
o jače izraženi ujutro
o na dodir topli
o mekan,elastičan i gnjecav poput tijesta
o na pritisak dugo ostaje udubina
o bljeđe boje
STANJE SVIJESTI
- gubitak koncentracije i duševna tromost – prvi simptomi poremećaja svijesti uremičnih pacijenata
- napredovanjem uremije nastaju teži poremećaji svijesti i UREMIČNA KOMA
POKRETLJIVOST I POLOŽAJ BOLESNIKA U KREVETU
- usporenost i slaba (ograničena) pokretljivost kod uremije
- nepokretan pacijent u terminalnoj fazi uremije
- tromost kod acc. Glomerulonefritisa
- zbog otežanog disanja pacijent spontano zauzima Fowlerov (polusjedeći) položaj
- komatozan pacijent stavlja se u Kolemanov položaj
VITALNE FUNKCIJE (ZNAKOVI)
1) TEMPERATURA
- zimica i visoka temperatura često znakovi acc. bolesti bubrega i mokraćnog sustava
- subfebrilitet kod kroničnih upala
2) KRVNI TLAK
- hipertenzija kod oštećenja bubrega i kod poremećenog izlučivanja renina (hormona koji je važan u regulaciji tlaka) ŕ mjerenje tlaka više puta u danu,a izmjerene vrijednosti u temp. listu
3) PULS
- tahikardija u mirovanju zbog porasta temperature ili je znak zatajivanja srca
4) DISANJE
- dispnea – moguća kod uremije ili je znak zatajenja srca
- Kussmaulovo disanje – duboko i šumno karakteristično za uremiju
IZLUČEVINE
1) MOKRAĆA
- medicinska sestra – tehničar promatra,mjeri i bilježi količinu,izgled,miris,reakciju i specifičnu gustoću mokraće
- količina i učestalost mokrenja – diureza važan podatak o stanju mokraćnog sustava
o vrlo važan simptom bolesti su oligurija i anurija
- diureza – količina izlučene mokraće tijekom 24 sata
- poliurija – povećano izlučivanje mokraće u 24 sata (više od 3000 mL)
- oligurija – smanjeno stvaranje mokraće u 24 sata (manje od 400 mL)
- anurija – potpuni prestanak stvaranja mokraće ili manje od 100 mL u 24 sata
- dizurija – mokrenje uz napor,usporeno i s prekidima
- izgled mokraće – promjene izgleda mokraće lako se opažaju ŕ znak bolesti mokraćnog sustava
o hematurija – prisutnost krvi u mokraći (mokraća je crvene boje)
§ mikrohematurija
§ makrohematurija
o Dg izvora makrohematurije (pokus u tri čaše)
§ pacijent mokri u tri čaše zaredom,ne smanjujući mlaz mokraće
§ ako su sve tri čaše urina jednako krvave ŕ izvor krvarenja bubreg ili pijelon
§ makrohematurija samo u prvoj čaši ŕ krv iz uretre
§ makrohematurija samo u trećoj čaši ŕ krv iz mokraćnog mjehura
o mutna mokraća – pojava bjelančevina (proteinurija),gnoja (piurija) ili soli
- miris mokraće – specifičan miris,stajanjem se rastvara i zaudara po amonijaku
- reakcija mokraće
o normalna mokraća je slabo kisela ŕ pH je oko 6,0
o reakcija mokraće ovisi i o prehrani
§ kod biljne prehrane reakcija alkalna
§ kod prehrane bogate bjelančevinama reakcija kisela
o bubrezi vrlo važni u regulaciji acidobazne ravnoteže ŕ u određivanju stupnja kiselosti ili lužnatosti
- specifična gustoća mokraće
OSTALI SIMPTOMI I ZNAKOVI BOLESTI
- mukla bol – nastaje zbog rastezanja bubrežne kapsule i češća je kod upala
- kolike – nastaju naglo kod bubrežnih kamenaca
o pojavljuju se u lumbalnom području
o šire se u spolne organe
- trzaji i grčevi mišića,poremećaji osjeta i konvulzije – kod uremije
- slab i površan san
- gubitak apetita
- mučnina i povraćanje simptomi vezani uz probavni sustav
- štucavica i gubitak tjelesne težine
ZADACI MEDICINSKE SESTRE – TEHNIČARA PRI PROVEDBI DIJAGNOSTIČKIH POSTUPAKA
LABORATORIJSKE PRETRAGE
- prvog dana boravka rutinske pretrage
BIOKEMIJSKE PRETRAGE
- PRETRAGE KRVI
o Specifične pretrage krvi – ureja i kreatinin
§ bubrezi jedini organ pomoću kojeg se izlučuju produkti AK i proteina,a to su urea (80%) i kreatinin
§ porast kreatinina u krvi proporcionalan oštećenju funkcije bubrega i visina njegove koncentracije važna u određivanju bubrežne funkcije
§ kod zatajenja bubrega povećava se konc. uree i kreatinina u krvi
o Ostale pretrage krvi
§ Određivanje koncentracije Na+,K+,Ca2+,glukoze u krvi
§ Određivanje elektroforeze bjelančevina
§ ABS
§ lipidi,kolesterol
§ ŕ kod zatajenja bubrega povišen kalij,a sniženi natrij i kalcij
kalij 3.8 – 5.5 mmol/L
natrij 135 – 151 mmol/L
kalcij 2.2 – 2.7 mmol/L
Referentne vrijednosti
PRETRAGE URINA
- KEMIJSKI PREGLED I PREGLED SEDIMENTA URINA
o najjednostavnija metoda u otkrivanju bolesti mokraćnog sustava
o urin se uzima ujutro,srednji mlaz,u kemijski čistu posudicu
o ime i prezime pacijenta upisati na posudicu,a ne na poklopac
o kompletan pregled mokraće – rutinska pretraga koja podrazumijeva ispitivanje kiselosti,specifične gustoće,prisutnosti bjelančevina,krvi,glukoze, ketona,urobilinogena,bilirubina i pregled sedimenta mokraće
o orijentacijski pregled mokraće – reagens trake koje reagiraju promjenom boje ŕ otkrivanje proteinurije,hematurije i glikozurije
o dokazivanje proteina u mokraći – pokus sa 20%-tnom sulfosalicilnom kiselinom ŕ jedna kap tog reagensa ukapa se u epruvetu ispunjenu urinom
§ slabo zamućenje mokraće – OPALESCENCIJA
§ jasno zamućenje – znak veće konc. bjelančevina
o prisutnost glukoze,ketona,bilirubina,urobilinogena i Bence-Jonesovog proteina upozoravaju na patološka stanja u drugim organima
o SEDIMENT MOKRAĆE – dobije se centrifugiranjem urina tijekom 10 min.
§ odlijevanje tekućeg dijela mokraće,a 1-2 kapi sedimenta kapne se na predmetno stakalce i gleda pod mikroskopom
Normalan nalaz sedimenta mokraće
Leukociti kod žena 0 – 5 L u vidnom polju
Leukociti kod muškaraca 0 – 3 L u vidnom polju
Eritrociti 0 – 2 E u vidnom polju
Pokoja stanica pločastog epitela,nešto kristala kalcijeva oksalata ili urata i pojedini hijalini cilindar
Patološki nalaz sedimenta mokraće Povišen broj
Cilindrurija granuliranih i staničnih cilindara
Bakteriurija bakterija
Hematurija eritrocita
leukociturija leukocita
• cilindri potječu isključivo iz tubula (odljev bubrežnih tubula kod oštećenja renalnog parenhima)
• eritrociti i leukociti mogu potjecati iz svih dijelova mokraćnog sustava
- BIURET METODA – pretraga kojom se određuje količina izlučenih proteina u diurezi (normalna vrijednost do 150 mg)
o uzima se jedna epruveta urina iz diureze
- FUNKCIONALNE PRETRAGE – važne u procjeni težine bubrežnih bolesti
o Vrste funkcionalnih testova
§ Određivanje glomerularne filtracije
§ Sposobnost koncentracije mokraće
o ODREĐIVANJE GLOMERULSKE FILTRACIJE
§ KLIRENS KREATININA – najčešća metoda za prosudbu glomerulske filtracije ŕ koliko bubreg pročisti kreatinina iz plazme u mokraću u jedinici vremena
§ Postupak izvođenja pretrage
• priprema sestre uz suradnju bolesnika
o izvođenje pretrage u biokemijskom laboratoriju
• pacijent mora znati važnost sakupljanja diureze
• osigurati označenu posudu za mokraću i dati je bolesniku
• provjera da li je pacijent razumio upute
• nakon 24 sata izmjeriti količinu mokraće
• odvojiti 2 epruvete urina,a ostalo ili iskoristiti za ostale pretrage ili baciti
• izvaditi pacijentu jednu epruvetu venske krvi
• na uputnicu upisati podatke
o ime i prezime,spol,dob pacijenta
o dijagnoza
o datum
o napisati i izmjerenu diurezu,težinu i visinu pacijenta
• osigurati transport materijala u biokemijski laboratorij (1 epruveta krvi i 2 epruvete urina) sa pravilno popunjenom uputnicom
o SPOSOBNOST KONCENTRACIJE MOKRAĆE
§ provodi se
• pokus koncentracije
• određivanje osmolalnosti
• specifična gustoća mokraće
§ postupak nakon izvođenja
• pacijent mora znati izvođenje pokusa
• u 14 sati pacijent prestane uzimati tekućinu
• do završetka pokusa smije jesti samo suhu hranu
• u 17 sati mokri u nužnik
• sestra daje pacijentu označene boce za mokraću
• prije spavanja pacijent dobije i.m. PITRESIN (radi suzbijanja žeđi)
• u prvu bocu pacijent mokri od 17 do 5h (s napomenom da u 5h ujutro mokri još u prvu bocu)
• nakon toga mokri svaki sljedeći sat u jednu od tri predviđene boce
o primjer: 1. boca 17 – 5 sati 2. boca 5 – 6 sati 3. boca 6 – 7 sati 4. boca 7 – 8 sati
• s uputnicom se sve boce mokraće transportiraju u biokemijski laboratorij ŕ mjeri se osmolalnost i specifična gustoća
• normalan bubreg sposoban koncentrirati mokraću do spec. gustoće 1.024 ŕ ako je najveća koncentracija spec. gustoće manja od 1.024,smanjena je sposobnost reapsorpcije vode
• normalne vrijednosti osmolalnosti mokraće 800-1200 mmol/kg
o specifična težina 1.020 odgovara osmolalnosti 800 mmol/kg
MIKROBIOLOŠKE PRETRAGE
- MIKROBIOLOŠKI PREGLED MOKRAĆE (URINOKULTURA)
o radi se kod sumnje na bakterijske upale mokraćnih putova i bubrega
o pravilno uzimanje urina ŕ točnost mikrobiološkog nalaza
§ toaleta i dezinfekcija spolovila
§ metoda srednjeg mlaza
§ poklopljena sterilna posudica za mokraću ili sterilna epruveta s čepom
aseptični uvjeti rada
o VAŽNO!!!
§ pranje spolovila sapunom i pravilna dezinfekcija
• 0.05% HIBISEPT GLUKONAT ili
• 0.25% CETAVLON ili
• OCTANISEPT
§ brisanje ženskog spolovila sa 6-7 vatica namočenih u dezinficijens u smjeru od simfize prema anusu (raširiti labije)
§ brisanje muškog spolovila kružno oko ušća uretre prema van
§ jedna vatica = jedno prebrisavanje
§ mokraća je normalno mb. sterilna
o ako se mokraća za bakteriološku pretragu uzima u noći (u hitnoći) čuvamo je u hladioniku na +4°C
o do kontaminacije dolazi ako je broj bakterija manji od 103 u 1 ml (manje od 1000) ŕ treba ponoviti pretragu
o broj bakterija veći od 105 u 1 ml (preko 100 000) označava bakteriuriju i infekciju te zahtijeva liječenje prema ANTIBIOGRAMU
- KRV ZA MIKROBIOLOŠKU ANALIZU (HEMOKULTURA)
o vadi se kod visokog febriliteta i kod sumnje na urosepsu
o uzročnik se dokazuje nasađivanjem i rastom na hranilištu
- BRIS ŽDRIJELA
o uzima se kad se sumnja na streptokoknu upalu,imunološki povezanu s pojavom ac. glomerulonefritisa
LABORATORIJSKE PRETRAGE
RADIOLOŠKE PRETRAGE
- NATIVNA SNIMKA UROTRAKTA
- UROGRAFIJA
- MIKCIJSKA CISTOURETROGRAFIJA
- SELEKTIVNA RENALNA ANGIOGRAFIJA
- CT BUBREGA
NATIVNA SNIMKA UROTRAKTA BEZ KONTRASTA
- prikazuje položaj,oblik i veličinu bubrega
- ako postoje kamenci u pijelonu ili u mokraćnim putevima
- pacijent mora imati prazna crijeva jer fekalne mase sprječavaju vidljivost bubrega
- priprema bolesnika
o medicinska sestra informira pacijenta o pretrazi
o upoznaje ga s pripremom za pretragu
o nekoliko dana prije pretrage preporučeno izbjegavati hranu koja sadrži celulozu
o dan prije snimanja bolesnik uzima čvrstu hranu sa što manje tekućine (za večeru obavezno žganci ŕ da nestane zrak) i sredstvo za čišćenje crijeva
o ujutro prije pretrage pacijent je natašte (ne smije jesti ni piti nakon ponoći)
UROGRAFIJA (PIJELOGRAFIJA)
- primjena zbog uvida u anatomsko i funkcionalno stanje pijelona i uretera
- za pretragu se koristi kontrastno sredstvo
o moguća aplikacija i.v. ŕ INTRAVENSKA UROGRAFIJA
o aplikacija i.v. infuzijom ŕ INFUZIJSKA UROGRAFIJA
o RETROGRADNA UROGRAFIJA ŕ prikaz kanalnog sustava bubrega nakon retrogradnog unosa kontrasta
- priprema pacijenta ista kao i kod nativnog snimanja urotrakta
- prije pretrage rade se nalazi
o alergološkog testa na jodni preparat
o kreatinina i ureje (svježi)
MIKCIJSKA CISTOURETROGRAFIJA
- izvodi se radi dokazivanja VEZIKOURETERALNOG REFLUKSA (anomalija kada se urin vraća iz mokraćnog mjehura u ureter i u bubreg)
- priprema pacijenta
o na odjelu se uvodi urinarni kateter
o snima se nakon punjenja mokraćnog mjehura kontrastom (pasivni refluks) i u aktu mikcije (aktivni refluks)
SELEKTIVNA RENALNA ANGIOGRAFIJA
- izvodi se perkutanom punkcijom femoralne arterije te uvođenjem katetera do polazišta renalnih arterija
- selektivno prikazivanje krvnih žila bubrega (moguće stenoze renalne arterije) uvođenjem katetera u renalnu arteriju i ubrizgavanjem kontrasta
KOMPJUTORIZIRANA TOMOGRAFIJA (CT BUBREGA)
- otkrivanje nekih patoloških promjena bubrega koje se rtg pretragom ne vide
- dobiju se i podaci o gustoći sadržaja patološke tvorbe (tkivo,tekućina)
- priprema pacijenta: mora biti natašte
NUKLEARNO – MEDICINSKE PRETRAGE
NUKLEARNA MAGNETNA REZONANCIJA (MR)
- prikaz strukture bubrega ,urotrakta i susjednih regija preciznije od CT-a,a bez izlaganja radijaciji
- dužnost med. sestre – tehničara je psihička priprema pacijenta
DINAMIČKA SCINTIGRAFIJA BUBREGA
- dg metoda za procjenu funkcije,a u manjoj funkciji za snimanje anatomske strukture bubrega
- koristi se za mjerenje
o glomerulske filtracije
o efektivnog protoka plazme kroz bubrege pa pri tome i
o perfuzije bubrega
o diferencijalnu funkciju lijevog i desnog bubrega
- i.v. se ubrizgava radioaktivni jod 131
- RENOGRAM prikazuje funkcionalnu sposobnost i anatomsku građu bubrega (dg intrarenalnih tumora,cista i dr. patoloških tvorbi)
ULTRAZVUČNE METODE PRETRAGA
ULTRAZVUK BUBREGA (UZV BUBREGA)
- neinvazivna pretraga sa širokom primjenom u dg bubrežnih bolesti
- koristi se za
o razlikovanje cisti od solidnih tvorbi
o položaj bubrega i veličinu
o dg opstrukcijskih uropatija i nefrolitijaza
ENDOSKOPSKE METODE PRETRAGA
CISTOSKOPIJA
- omogućuje pregled unutrašnjosti mokraćnog mjehura pomoću cistoskopa
- cistoskop mora imati uređaj za ispiranje jer tekućina u mjehuru mora biti prozirna (bez mokraće,krvi,gnoja)
o za ispiranje sterilna fiziološka (NaCl) ili destilirana voda (topla da ne izazove grčeve)
- izvođenje pretrage u aseptičnim uvjetima
- omogućuje uzimanje tkiva za citohistološke preglede
- priprema pacijenta
o psihička priprema
o pisana suglasnost
o fizička priprema
§ preventivna primjena uroantiseptika 3-4 dana prije pretrage
Post je objavljen 10.04.2011. u 16:48 sati.