Pregled posta

Fabrizio de André (hommage)

U Italiji sam već skoro ćetiri leta plus jednu vanrednu godinu koju sam proveo po terenima u Lijepoj Našoj.

A nisam nikad osjetio potrebu da poslušam koji bend s ovog podneblja. Pa niti iz znatiželje.

A zašto?

Radi jezika.

Talijanski je, priznajem, prekrasan jezik, liričan, obožavam čitati knjige na tom jeziku i ne hvalim ga samo zato jer sam baštard pa mi je to drugi materinji jezik ali to je jezik za književnost.
Kako može biti jezik nekoga tko rastura na bini pitam se ja. Jasno mi je da mnogima zvučim kao heretik spreman za potpalu. Ako ovo kažem frendovima postoje šanse da će me cinkat pajkanima pa odoh u egzil ko Ovidije zbog blasfemije. Ali pobogu zamislite si neke pankere koji rasturaju na tom jeziku. Noooot! Usput, nemojte mi spominjat Vasco Rossija jer ću vas podsjetiti kako se šugavo ponašao Bob Dylan u Zagrebu. E Vasco je isti, stalo mu je samo do para pa radi pijesme samo da zaradi koju paru a i potpisao je taj neki ugovor koji mora odraditi do kraja.

No svako pravilo (pa i ovo moje zatucano) ima iznimku. A moja iznimka je velikan: Fabrizio de André.

Kantautor u rangu sa Balaševićem. Nažalost umro je 1999 - e pa se mogu pozdravit sa njegovim koncertima.

Što je bilo, bilo je, ali ono što ostaje je ipak predobro. Takvi dragulji od pijesama da ja to ne morem razumit otkuda je izniknuo taj tip.
Rođen u Genovi 1944. godine, pijevao je uglavnom o marginalcima, buntovnicima, prostitutkama, samoubojstva iz ljubavi, o vojnicima koji bacaju mlade živote za domovinu koju u najmanju ruku boli briga. Nije ostao dužan ni političarima, koje je prezirao.

A i Crkva mu nije bila draga. Sprdao se sa moralnim vertikalama i otkrivao licemjerje po gradovima i selima (jedna pjesma me podsjeća na ponašanje onih ljubomornih ženturača u filmu "Malena") prikazujući ljudski mentalitet pod pravim svijetlom. Istinit i poetičan, ma nema boljeg.

I stavljao je uvijek pojedinca ispred mnoštva što je meni ono najbitnije, ispunivši ono što je po mom mišljenju društvena uloga jednog pjesnika. A i posebna mi je draž što je koristio srednjovjekovne instrumente, u jednom trenutku je odlučio skladati na dijalektu. A u jednom albumu, na književnom jeziku pričaju ovi sa vlasti dok je dijalekt samo za njegove antiheroje.

Nabrajati ostale događaje iz njegovog života bi bilo malo previše (ali tko voli nek si izvoli potražiti na talijanskoj Wikipediji) iako ima zanimljivih priča kao ona kad su ga kidnapirali mafijaši na Sardiniji koje je otpjevao u jednoj pjesmi nakon što su ga oslobodili. Na suđenju je oprostio svima osim naručiteljima jer su bili bogati.

Dobro, shvatili ste da kujem tog čovjeka u zvijezde. Dosljednog do samoga kraja.


A sad nekoliko primjera njegovog umijeća.


Jedna protiv rata za početak: La guerra di Piero


Dormi sepolto in un campo di grano
non é la rosa non é il tulipano
che ti fan veglia dall'ombra dei fossi
ma sono mille papaveri rossi
lungo le sponde del mio torrente
voglio che scendano i lucci argentati
non piů i cadaveri dei soldati
portati in braccio dalla corrente
cosi dicevi ed era inverno
e come gli altri verso l'inferno
te ne vai triste come chi deve
il vento ti sputa in faccia la neve
fermati Piero, fermati adesso
lascia che il vento ti passi un po' addosso
dei morti in battaglia ti porti la voce
chi diede la vita ebbe in cambio una croce
ma tu non lo udisti e il tempo passava
con le stagioni a passo di giava
ed arrivasti a varcar la frontiera
in un bel giorno di primavera
e mentre marciavi con l'anima in spalle
vedesti un uomo in fondo alla valle
che aveva il tuo stesso identico umore
ma la divisa di un altro colore
sparagli Piero, sparagli ora
e dopo un colpo sparagli ancora
fino a che tu non lo vedrai esangue
cadere a terra a coprire il suo sangue
e se gli spari in fronte o nel cuore
soltanto il tempo avra per morire
ma il tempo a me resterŕ per vedere
vedere gli occhi di un uomo che muore
e mentre gli usi questa premura
quello si volta, ti vede e ha paura
ed imbracciata l'artiglieria
non ti ricambia la cortesia
cadesti a terra senza un lamento
e ti accorgesti in un solo momento
che il tempo non ti sarebbe bastato
a chiedere perdono per ogni peccato
cadesti in terra senza un lamento
e ti accorgesti in un solo momento
che la tua vita finiva quel giorno
e non ci sarebbe stato ritorno
Ninetta mia crepare di maggio
ci vuole tanto troppo coraggio
Ninetta bella dritto all'inferno
avrei preferito andarci in inverno
e mentre il grano ti stava a sentire
dentro alle mani stringevi un fucile
dentro alla bocca stringevi parole
troppo gelate per sciogliersi al sole
dormi sepolto in un campo di grano
non é la rosa non é il tulipano
che ti fan veglia dall'ombra dei fossi
ma sono mille papaveri rossi.





Spavaš zakopan u jednom polju žita
Nije ruža nije tulipan
Koji ti drže stražu iz sjene jarka
nego tisuću crvenih makova
Uzduž obala mojeg potoka
želim da se spuste srebrna svijetla
ne više vojnička trupla
nošeni rukama struje
Tako si govorio i bila je zima
i kao ostali prema paklu
ideš tužan kao onaj tko mora
Vjetar ti pljuje snijeg u lice
stani Piero, stani sada
dopusti da vjetar prođe malo preko tebe
poginulih u bitki ti nosiš glas
tko je dao život u zamjenu je dobio križ
Ali ti ga nisi poslušao i vrijeme je išlo
sa dobima sporohodno
i prošao si granicu
jednog lijepog proljetnog dana
i dok si marširao sa dušom na leđima
vidio si jednog čovjeka na dnu doline
koji je imao isti tvoj osjećaj
ali uniformu druge boje
Pucaj Piero, pucaj sada
i poslije jednog hica ispali još jedan
dok ga ne budeš vidio iscrpljenog
pasti na tlo kako pokriva vlastitu krv
a ako mu pucaš u čelo ili u srce
ostat će mu samo vrijeme da umre
ali vrijeme će mi ostat da vidim
vidjeti oči čovjeka koji umire
I dok mu daješ tu ljubaznost
on se okreće , vidi te i hvata ga strah
i uzevši oružje
ne uzvraća ti tu pažnju
Padaš na pod bez jecanja
I shvatio si u samo jednom trenutku
da ti neće ostati vremena
da zamoliš oprost za svaki grijeh
Pao si na tlo bez jecaja
i shvatio si u samo jednom trenu
da je tvoj život završio u tom danu
i da neće biti povratka
Ninetta moja, krepati u maju
Traži mnogo, previše hrabrosti
Ninetta lijepa direkt u pakao
Volio bi da sam morao poći u zimu
I dok te je žito slušalo
u rukama si stiskao pušku
u ustima si stiskao riječi
prehladne da kopne na suncu
Spavaš zakopan u polju žita
nisu ruža ni tulipan
koji te čuvaju iz sjene jarka
već tisuću crvenih makova

(Ovo sam preveo zdravo seljački da se ne izgubi smisao nauštrb rime)



O licemjerju u malim mjestima: izvjesnu "Bocca di rosa" glumi Monica Bellucci u mojoj glavi. A babetine u pjesmi vidim zaogrnute u crno kao i žene u filmu "Malena" (Giuseppe Tornatore, on je snimio i legendarni Cinema Paradiso)


La chiamavano bocca di rosa
metteva l'amore, metteva l'amore,
la chiamavano bocca di rosa
metteva l'amore sopra ogni cosa.

Appena scese alla stazione
nel paesino di Sant'Ilario
tutti si accorsero con uno sguardo
che non si trattava di un missionario.

C'e chi l'amore lo fa per noia
chi se lo sceglie per professione
bocca di rosa né l'uno né l'altro
lei lo faceva per passione.

Ma la passione spesso conduce
a soddisfare le proprie voglie
senza indagare se il concupito
ha il cuore libero oppure ha moglie.

E fu cosi che da un giorno all'altro
bocca di rosa si tiro addosso
l'ira funesta delle cagnette
a cui aveva sottratto l'osso.




Ma le comari di un paesino
non brillano certo in iniziativa
le contromisure fino a quel punto
si limitavano all'invettiva.

Si sa che la gente da buoni consigli
sentendosi come Gesů nel tempio,
si sa che la gente da buoni consigli
se non puň piů dare cattivo esempio.

Cosě una vecchia mai stata moglie
senza mai figli, senza piů voglie,
si prese la briga e di certo il gusto
di dare a tutte il consiglio giusto.

E rivolgendosi alle cornute
le apostrofň con parole argute:
"il furto d'amore sara punito-
disse- dall'ordine costituito".

E quelle andarono dal commissario
e dissero senza parafrasare:
"quella schifosa ha gia troppi clienti
piů di un consorzio alimentare".

E arrivarono quattro gendarmi
con i pennacchi con i pennacchi
e arrivarono quattro gendarmi
con i pennacchi e con le armi.

Il cuore tenero non e una dote
di cui sian colmi i carabinieri
ma quella volta a prendere il treno
l'accompagnarono malvolentieri.

Alla stazione c'erano tutti
dal commissario al sagrestano
alla stazione c'erano tutti
con gli occhi rossi e il cappello in mano,

a salutare chi per un poco
senza pretese, senza pretese,
a salutare chi per un poco
porto l'amore nel paese.

C'era un cartello giallo
con una scritta nera
diceva "Addio bocca di rosa
con te se ne parte la primavera".

Ma una notizia un po' originale
non ha bisogno di alcun giornale
come una freccia dall'arco scocca
vola veloce di bocca in bocca.

E alla stazione successiva
molta piů gente di quando partiva
chi mando un bacio, chi getto un fiore
chi si prenota per due ore.

Persino il parroco che non disprezza
fra un miserere e un'estrema unzione
il bene effimero della bellezza
la vuole accanto in processione.

E con la Vergine in prima fila
e bocca di rosa poco lontano
si porta a spasso per il paese
l'amore sacro e l'amor profano.







Zvali su ju bocca di rosa [ružine usne]
stavljala je ljubav, stavljala je ljubav
Zvali su ju bocca di rosa
Stavljala je ljubav ispred svega

Tek što je sišla na stanici
gradića Sant'Ilario
svi su shvatili jednim pogledom
da se ne radi o nekom misionaru

Ima tko ljubav vodi iz dosade
tko ga izabire za zanimanje
Bocca di rosa ni jedno ni drugo
ona je to radila iz užitka

Ali užitak često vodi
da zadovoljiš svoje želje
bez da istražiš ako je suučesnik
slobodnog srca ili ima ženu

Bilo je tako da je jednog dana
Bocca di rosa navukla na sebe
tužnji gnjev kujica
kojima je ukrala kost

Ali babe jednog gradića
ne briljiraju sigurno u inicijativi
protumjere do onog trenutka
su se limitirale na invektivu [čitaj tračanje]

Zna se da ljudi daju dobre savjete
osjećajući se kao Isus u hramu
zna se da ljudi daju dobre savjete
ako više ne može dati loš primjer

Tako, jedna stara koja nikad nije bila ženom
bez sinova, bez želja
uzela si je brigu i sigurno užitak
da im pruža pravi savjet [babama]

I obraćajući se prevarenima [one koje imaju nabijene rogove, cornute]
Apostrofirala lukavim riječima
«ljubavna krađa bit će kažnjena-
kaže- od zakona

I te su otišle kod komesara
i rekle bez parafraziranja:
«ona odvratna ima već previše mušterija
više od trgovačkog centra»

I došlo je četiri žandara
sa perima, sa perima [na kapi, ne?]
i došlo je četiri žandara
sa perima i oružjem

Meko srce nije vrlina
kojom su ispunjeni carabinieri
ali tog puta, da uzme vlak
otpratili su je teškog srca

Na stanici bili su svi
od komesara do fratra
na stanici bili su svi
sa crvenim očima i šeširom u ruci

da isprate onu koja je na kratko
bez nekih potraživanja, potraživanja
da pozdrave onu koja je na kratko
donijela ljubav u gradić

Bila je žuta tabla
Sa crnim natpisom
Govorio je «Zbogom Bocca di rosa
sa tobom odlazi proljeće»

No neobična novost
ne treba nikakve novine


kao strijela odapnuta sa luka
brzo leti od usta do usta

I na sljedećoj postaji
mnogo više ljudi nego od kud je krenula,
ko je poslao poljubac, ko je bacio cvijet
ko je rezervirao na dva sata.

Čak i paroh kojem nije odvratno
između jednog miserere [molitva valjda] i posljednje pomasti,
dobro prolazne ljepote
želi je pokraj sebe na procesiji.

I sa Djevicom u prvom redu
i bocca di rosa malo dalje
vuče sa sobom po gradiću
svetu i profanu ljubav.



Balada o slijepoj ljubavi koja završava samoubojstvom:

La ballata dell'amore cieco

Jedna od meni najdražih. Jer puno više gubi žena koja je iz taštine nagovarala čovijeka zaljubljenog da se ubije radi nje. I onda shvaća da ostaje sama i ne ostaje joj ništa osim njegove krvi a on umire sretan i zaljubljen. A poštapalica "tralalalallatralallalero" me prati već dva dana.

Un uomo onesto, un uomo probo
tralalalallatralallalero
s'innamoró perdutamente
d'una che non lo amava niente.
Gli disse "Portami domani"
tralalalallatralallalero
gli disse "portami domani
il cuore di tua madre
per i miei cani".
Lui dalla madre andň e l'uccise
tralalalallatralallalero
dal petto il cuore le strappň
e dal suo amore ritornň.
Non era il cuore non era il cuore
tralalalallatralallalero
non le bastava quell'orrore
voleva un'altra prova
del suo cieco amore.
Gli disse "Amor, se mi vuoi bene"
tralalalallatralallalero
gli disse "Amor se mi vuoi bene
tagliati dei polsi le quattro vene".
le vene ai polsi lui si tagliň
tralalalallatralallalero
e come il sangue ne sgorgň
correndo come un pazzo da lei tornň.
Gli disse lei ridendo forte
tralalalallatralallalero
gli disse lei ridendo forte
"L'ultima tua prova sarŕ la morte".
E mentre il sangue lento usciva
e ormai cambiava il suo colore
la vanitŕ fredda gioiva
un uomo s'era ucciso per il suo amore.
Fuori soffiava dolce il vento
tralalalallatralallalero
ma lei fu presa da sgomento
quando lo vide morir contento.
Morir contento e innamorato
quando a lei niente era restato
non il suo amore, non il suo bene
ma solo il sangue secco delle sue vene.






Jedan pošten čovjek, jedan hrabar čovjek
tralalalallatralallalero
izgubljeno se zaljubio
u jednu koja ga nije voljela
Rekla mu je «sutra mi donesi»
tralalalallatralallalero
rekla mu je «srce tvoje majke
za moje pse»
On ode kod majke i ubije ju
tralalalallatralallalero
srce joj izvadi iz prsa
i kod kod svoje ljubavi se vrati
Nije bilo srce nije bilo srce
tralalalallatralallalero
nije joj bio dovoljan taj horor
htjela je još jedan dokaz
njegove slijepe ljubavi
Rekla mu je «Ljubavi, ako me voliš»
tralalalallatralallalero
rekla mu je «Ljubavi ako me voliš
poreži si sa zglobova četiri vene»
Vene na zglobovima on si je porezao
tralalalallatralallalero
i kako je krv iznikla
trčeći kao ludak vratio se njoj
Kaže mu ona smijući se
«zadnja tvoja kušnja ja smrt».
I dok je krv lagano izlazila
već je mijenjao boju
a hladna taština je slavila
jedan čovjek se ubio radi njezine ljubavi.
Vani je lagano puhao vjetar
tralalalallatralallalero
ali ona je bila iznenađena
kada je vidjela da umire sretan.
Umrijeti sretan i zaljubljen
kada njoj više ništa nije ostalo
ne njegova ljubav, ne njegovo dobro
samo suha krv iz njegovih vena



I sad ljubavna i tužna par excellence: La canzone di Marinella


Questa di Marinella e la storia vera
che scivolň nel fiume a primavera
ma il vento che la vide cosě bella
dal fiume la portň sopra a una stella.
Sola senza il ricordo di un dolore
vivevi senza il sogno di un amore
ma un re senza corona e senza scorta
bussň tre volte un giorno alla tua porta.
Bianco come la luna il suo cappello
come l'amore rosso il suo mantello
tu lo seguisti senza una ragione
come un ragazzo segue un aquilone.
E c'era il sole e avevi gli occhi belli
lui ti baciň le labbra ed i capelli
c'era la luna e avevi gli occhi stanchi
lui posň la sua mano sui tuoi fianchi
furono baci e furono sorrisi
poi furono soltanto i fiordalisi
che videro con gli occhi delle stelle
fremere al vento e ai baci la tua pelle...
Dicono poi che mentre ritornavi
nel fiume chissa come scivolavi
e lui che non ti volle creder morta
bussň cent'anni ancora alla tua porta.
Questa e la tua canzone Marinella
che sei volata in cielo su una stella
e come tutte le piů belle cose
vivesti solo un giorno, come le rose
e come tutte le piů belle cose
vivesti solo un giorno come le rose.







Ovo je o Marinelli istinita priča
koja je skliznula u rijeku u proljeće
ali vjetar koji ju je vidio tako lijepu
od rijeke ju je ponio na zvijezdu
Sama, bez sjećanja na patnju
živjela si bez sna o ljubavi
ali jedan kralj bez krune i pratnje
tri put je pokucao na tvoja vrata
Bijeli poput mjeseca je njegov šešir
poput ljubavi je crven njegov mantil
ti si ga slijedila bez razloga
kao što dječak slijedi zmaja
I bilo je sunce a ti si imala lijepe oči
on ti je poljubio usne i kosu
bio je mjesec i imala si umorne oči
on je postavio ruke na tvoje bokove
bili su poljupci i bili su osmjesi
na kraju su bili samo različci (plavulje)
koji su vidjeli očima zvijezda
tvoju kožu drhtati na vjetru i poljupcima…
Kažu kasnije, kad si se vračala
nekako si se u rijeku poskliznula
a on koji te nije mogao smatra mrtvom
još je sto godina kucao na tvoj vrata.
Ovo je tvoja pjesma Marinella
koja si odletjela na nebo, na jednu zvijezdu
i kao sve najljepše stvari
živjela si samo jedan dan, kao ruže.
I kao sve najljepše stvari
živjela si samo jedan dan, kao ruže.


Eto, nadam se da sam vam približio ovog talijanskog "panonskog mornara" bar za malo. Jer šteta je da se ne zna ništa o ovom velikanu preko granice zbog nepoznavanja jezika. Može on mnogo ponuditi svima nama.








Post je objavljen 16.06.2009. u 15:36 sati.