Prije nego sto je govorila o oblaku pepela koji je danima lebdio nad Sarajevom tri dana nakon sto je srpska vojska spalila Nacionalnu biblioteku,Aida Musanovic je ispricala jednu drugu pricu.Otisla je u Orijentalni institut,jedan od glavnih izvora za povijest i razvoj bosanske kulture.Bilo je to dan nakon sto su srpske topdzije potpuno unistile Institut.Stajala je u prizemlju nekadasnje sestospratnice i gledala u otvoreno nebo.
Bosanska je kultura uvijek odolijevala svodjenju na jednu jedinu vjeru ili nacionalnost.U predotomanskim vremenima,Bosna je bila dom tri crkve:
Pravoslavne,Katolicke i nezavisne Bosanske crkve.Od otomanskih vremena islam,pravoslavlje i katolicanstvo sacinili su beskrajno sarenilo bosanskog kulturnog nasljedja.Nakon izgona Jevreja iz Spanije 1492.godine,brojni sefardski Jevreji,kojima je ponudjeno utociste u Otomanskoj Carevini,dosli su u Bosnu.Askenaski Jevreji iz sjeverne i istocne Evrope takodje su se naselili u Bosni.Romska populacija Bosne i Hercegovine podijeljena je izmedju sljedbenika islama i krscanstva.
Specificna karakteristika bosanskog nasljedja ogledala se u njenoj tradiciji ljubavne lirike koja spada u najprefinjenije na svijetu.Domaca ljubavna pjesma je SEVDALINKA,koja moze biti spjevana na hrvatskom,bosanskom ili srpskom jeziku i napisana latinicom,cirilicom ili arebicom.SEVDALINKA ukljucuje vanvremenske stihove o neuzvracenoj ljubavi.Nazvana je"zenskom pjesmom"jer je po konvenciji pjeva zena svom ljubljenom,zena u pjesmi igra ulogu muskog ljubavnika i pjeva svojoj dragoj.Ovo kompleksno spolno medjudejstvo dalje se pojacava kada muski pjevaci pjevaju zenske pjesme.Postoji prica o sest muslimanskih ULEMA ili vjerskih ucenjaka na hadziluku u Meki koji su pjevali SEVDALINKE.
Ljubavna lirika govori o ljubavi,ali isto tako i o gubitku i tudjini.Tokom granatiranja Sarajeva jedna od najpopularnijih pjesama,zasnovana na drevnoj SEVDALINKI,odnosila se na Trebevic,planinu iznad Sarajeva,sa koje su topdzije srpske vojske gadjale grad.U staroj SEVDALINKI Trebevic je planina na kojoj boravi vila ljubavi.Ljubavna pjesma poprimila je novo znacenje tokom opsade od 1992.do 1995.godine,kada su Sarajlije slusale popularnu pjesmu zasnovanu na SEVDALINKI,.koja govori o ljubavnim jadima i u kojoj vila s Trebevica pita:"JEL`SARAJ`VO GDJE JE NEKAD BILO?"
Osim pisanja SEVDALINKI na juznoslavenskim jezicima,bosanski pjesnici su ih pisali i na jezicima Otomanske Carevine:otomanskom turskom,perzijskom ili arapskom.Isto tako su kombinirali domace teme s temama SEVDALINKI iz otomanskog islamskog svijeta i iz petrarkistickih soneta.Brojni pjesnici pisali su na jezicima svoga kraja.Neke od popularnih pjesama,napisanih na perzijskom ili otomanskom turskom(ili isprepletenim stihovima perzijskog i otomanskog turskog)prevedeni su na juznoslavenske jezike i u nekim slucajevima juznoslavenske verzije su sada poznatije nego originali na perzijskom ili otomanskom turskom.Rukopisi koji su sadrzavali kompleksnu visejezicnu tradiciju bosanske ljubavne lirike bili su dio kulturnog blaga sto je nestalo u plamenovima 17.maja 1992.godine.
Bosna i Hercegovina posjeduje kulturu bogatu promjenama i prijevodima.Oni koji tragaju za sustinom kulture i jezika u nacionalnoj,rasnoj ili vjerskoj cistoti otkrice da im je Bosna nerazumljiva.U drugu ruku,oni koji kulturu shvacaju kao kreativni proces koji samom svojom prirodom podrazumijeva preplitanje i stvaralacku tenziju medju raznovrsnim elementima,smatrat ce Bosnu i Hercegovinu pravim blagom.
Sarajevo je bilo srediste takve jedne pluralisticke kulture.Njegove dzamije,sinagoge,katolicke i pravoslavne crkve stoje jedne pored drugih.Njegovi stanovnici vjesti su jezicima i navigaciji izmedju mnostva razlicitih tradicija-sto su mnogi otkrili kad su posjetili ovaj grad za vrijeme Zimskih olimpijskih igara 1984.
godine.Bosna i Hercegovina bi mogla biti most izmedju sve polariziranijih sfera Istoka i Zapada;mogla bi odigrati znacajnu ulogu u sprecavanju rata izmedju pretezno krscanskog svijeta i pretezno islamskog svijeta i povratka krstaskim ratovima.Polarizirani svijet iz doba krstaskih ratova je onaj u koji vjeruju i koji zele vjerski nacionalisti,oni isti kojima kompleksna kultura Bosne i Hercegovine proturjeci.
Zvuci tog polariziranog svijeta jasni su u pjesmi koju su pjevali vojnici Radovana Karadzica,praceni GUSLAMA-cemanetom sto se koristi pri pjevanju klasicnih srpskih epova-dok su topovima nisanili na Sarajevo sa planina oko njega:
LEPA BULO,POP CE DA TE KRSTI
NAD SARAJ`VOM SVE SU SRPSKI PRSTI.
(Omer Ibrahimagic-"BOSNA JE ODBRANJENA ALI NIJE OSLOBODJENA")
Post je objavljen 24.09.2008. u 00:59 sati.