U starim pisanim spomenicima, koji datiraju iz 1320 spominje se Vrbaški grad, a 1494 hrvatsko-ugarski kralj Vladislav II navodi uz ime Juraja Mikulašića da je obavljao dužnost kaštelana Banjaluke.
Oduvijek uz Vrbas, na obje njegove strane razvijale su se još od paleolitskog perioda naseobine različitih plemena, koji su se u ovoj blagonaklonoj dolini zadržavali, živjeli i razvijali. Pouzdano se zna da je u predrimskom i rimskom periodu ovo područje naseljavalo ilirsko pleme Mezeja, koji su zajedno sa ovim prostorima uključeni u rimsku pokrajinu Ilirik.
O boravku Rimljana svjedoče brojni artifakti pronađeni na raznim lokalitetima u blizini današnjeg grada Banje Luke. Rimljani su prvi otkrili ljekovite mineralne vode na izvorištima u okolici Banje Luke; Gornjem Šeheru, Slatini i Laktašima.
Banja Luka se u to vrijeme nalazila na značajnom putu koji su izgradili Rimljani od Splita (Salone) do Gradiške (Servitium). U današnjem srcu grada, kojeg krasi kulturno – povijesni spomenik – tvrđava Kastel, podignuto je rimsko vojno utvrđenje castra, unutar kojeg se odvijao život rimskog vojnog naselja.
Poslije propasti Rimskog carstva slavenska plemena naseljavaju ovo područje tokom VI i VII vijeka nove ere. U srednjovjekovnom periodu duž obale Vrbasa niče veći broj utvrđenja. Pouzdani podaci o tadašnjoj naseobini i životu stanovnika unutar i izvan zidina su nažalost još uvijek sakriveni po hodnicima povijesti, pozivajući etnografe i povjesničare da ih otkriju.
Svaki Banjolučanin će na spomen svog grada reći da je to ljepotica, grad zelenih aleja, grad mladosti, sporta i lijepih žena,ćevapa i sevdaha.
Banja Luka je podignuta sa obje strane Vrbasa, na mjestu gdje ova divlja, planinska rijeka iz svojih klisura, tijesnaca i klanaca gubi osobine gorske rijeke i ulazi u nizinu kroz koju pravi svoj put ka ušću u Savu.
Vrbas teče sredinom grada i na gradskom području prima pritoke: Suturliju, Crkvenu i Vrbanju.
Središnji dio grada leži na nadmorskoj visini od 163m, okružen tercijarnim brežuljcima. Okolina Banje Luke bogata je raznovrsnom šumskom divljači, a rijeke ribom, što je doprinijelo razvoju lova i ribolova.
Još od rimskog perioda počelo je iskorištavanje termalnih i mineralnih izvora koji se na regiji grada nalaze u Šeheru i u susjednoj općtini Laktašima i Slatini.
Klima u Banjoj Luci je umjereno kontinentalna sa uticajima panonskog pojasa. Srednja godišnja temperatura je 10,7°C, srednja januarska 0,8°C, dok je srednja julska 21,3°C.
Prostrano područje grada nije u srazmjeri sa brojem stanovnika koji ga naseljavaju. Prateći tok Vrbasa grad se razvijao nizvodno, a stambena naselja koja su se gradila poslije Drugog svjetskog rata i zemljotresa 1969. razvijala su se u širinu prema brdima koja okružuju Banju Luku, ispod kojih su nikle moderne višekatnice.
Na širim prostorima grada otkrivena su veoma bogata arheološka nalazišta koja govore o prastanovnicima prostora oko rijeke Vrbas. Pod svojim današnjim imenom se spominje prvi put 6. 2. 1494. U tursko doba Ferhad paša Sokolović oko 1580 gradi čaršiju na idealnom prostoru za razvoj naselja, na ušću Crkvene u Vrbas.
U svojih 500 godina postojanja Banjaluka je bila poprište mnogih sukoba, u vrijeme austrijsko – turskih ratova bila je više puta pustošena, a njeno stanovništvo pobijeno ili rastjerano. Naročito je značajna bitka koja se vodila oko banjolučke tvrđave 1773. godine u kojoj su obje strane pretrpjele velike gubitke. Banja Luku su pored vojničkih pohoda pustošile i velike epidemije kuge, od kojih je najstrašnija bila ona između 1813. i 1816. te uvijek prisutni zemljotresi.
Krajem turske vladavine Banja Luka, prema novoj administrativnoj podjeli postaje regionalni centar vlasti.
1878. Banju Luku okupira Austro – Ugarska, pod čijom vlašću grad značajno napreduje. Dobija ceste, razvija se privreda i trgovina. Željezničkim putem se izvlači drvno bogatstvo, koje se plasiralo dalje u sve krajeve Austro – Ugraske.
Za vrijeme austrougarske vladavine otvorena je i Velika Realka, tvornica duhana i drvoprerađivačko poduzeće "Bosna holtz".
Procvat grada zaustavlja Drugi svjetski rat i njemačko bombardovanje 9. aprila 1941, te savezničko 1944. Banja Luka je oslobođena 22. aprila 1945. godine.
Najteži udarac u poslijeratnom periodu joj zadaje katastrofalni zemljotres 1969. godine, koji je do temelja sravnio grad, nakon kojeg grad konačno dobija svoj prepoznatljivi izgled i značaj.
Od tada grad se sve više širio i razvijao,kako kulturno tako i gospodarski čineći ga drugim po veličini i značaju u BiH.
I tako bijaše do 1990.Onda su se nad grad spustili crni oblaci koji su umjesto kiše donjeli samo tugu i jad.
Post je objavljen 22.05.2006. u 18:00 sati.