Hamza Baksic-SKIDANJE KOPRENE(NITI SU MUSLIMANI IZMISLILI OVAJ RAT,NITI JE OVAJ RAT IZMISLIO MUSLIMANE)
Bio je isti ovakav suncan dan,a ista tisina kao u utorak dok pisem rubriku,ali sve je bilo drugacije tog marta devedeset druge.Sarajevo,barikade,uzletiste rata koji ce razoriti grad,pobiti i osakatiti toliko ljudi i raniti toliko dusa,rasijati po svjetskom nepovratu toliko Sarajlija koliko bi trebalo da se napuci jedan vedar,savremen grad sa obrazovanim stanovnistvom,blago podsmjesljivog i veoma tolerantnog duha,lako prepoznatljivog identiteta koji klizi ispod svakog pokusaja definicije.
Barikade su bile generalna proba rata,a publika nije mogla da se pomiri s ocevidnom istinom da ce se prava predstava ipak odrzati.Najveci dio publike ostao je u ubjedjenju da je martovska mora naprosto mora koja ce prijetnjom osvijestiti sve one koji su iskopavali ratnu sjekiru-haubicu,u stvari.
Karta rasporeda barikada markirala je pretenzije napadaca,u znacajnom svom dijelu ona se danas poklapa sa dobro utvrdjenim rovovima,a od ondasnje tisine ovu sada dijeli njen naboj.Ona je nosila neshvacenu i neshvatljivu prijetnju,
ova krije nadu.Politicki raspored snaga kakav se dao nazrijeti u vrijeme barikade sustinski je neizmijenjen-bosanski patrioti s jedne,unutrasnje snage Obruca,kvislinzi s druge strane.Muslimani,Bosnjaci,kao zalog opstanka Bosne i Hercegovine ili njeog nestanka:bez njih,kao vezivnog tkiva multietniciteta,zreci politicke crne magije brzo bi i konacno,
humanim i drugim,horizontalnim i vertikalnim pomjeranjem stanovnistva,rasporili zrtvu i sladili se njenom utrobom u poznatim otmjenim cetvrtima i gurmanskim restoranima svojih prijestonica.
Tokom dvije godine rata stvoren je privid da se tajna Bosne i Hercegovine rjesava gotovo iskljucivo unutar bica muslimanskog naroda.Iz toga su izvodjena dva zakljucka,jedan tacan i jedan pogresan.Tacan je zakljucak da su Muslimani,sada Bosnjaci,vodili-i dobili-bitku za svoj opstanak u ime zajednicke domovine triju naroda.S njima su bili-jedina prava mjera raspolozenja su uzorci uzeti na slobodnim teritorijama,koji su van dometa cetnicke i ustaske prisile i van monopola medijske indoktrinacije-oni Srbi i Hrvati koji su dali stvaran doprinos borbi protiv kvislinga.To mjerilo individualnog doprinosa,medjutim,vazi i za Muslimane:niko od njih nema pravo svojatati zrtve koje je podnio njegov narod vise nego sto je sam stavio glavu u torbu.Generalnu ocjenu da su Muslimani podnijeli najveci teret bitke za opstanak bosanskohercegoackog identiteta valja,dakle,rasclaniti na ljude pojedinacno,ne praveci konacni saldo.I kad se rat zavrsi,bitka ce se,drugim sredstvima,nastaviti i bice jednako sudbonosna.
Drugi,pogresan zakljucak,vezan je za tok dogadjaja od barikada naovamo,za vrijeme izmedju zebnje i nade,vezan je za nacionalni identitet Muslimana,Bosnjaka.Na nivou povrsnog paradoksa,istovremeno sa vezivanjem muslimanskog identiteta za najdublje tradicije Bosne,bogumilske,recimo,cuje se i kako su Bosnjaci tek u ovom ratu postali pravi narod.Mirnije analize,post festum,vjerovatno ce pokazati da se sa Bosnjacima desavalo sto i sa drugim susjednim narodima:njihov je identitet jacao uporedo sa pokusajima da se zatre.Jedno vrijeme,izmedju dva svjetska rata,ti su pokusaji gotovo mogli uroditi plodom,prije svega zato sto je sporazum Cvetkovic-Macek pocivao na prethodnoj podjeli Muslimana na zagrebacko i beogradsko krilo.Naredne godine donijece najprije priznanje muslimanskog identiteta u doba oslobodilackog rata,potom njegovo uzastopno priznavanje i negiranje,u kojem se taj identitet kalio,sto ga je jacao vise nego sto bi to bilo neko komotno,neosvojeno"priznanje".Iz jednog povrsnog zakljucka odmah se izvlaci i drugi,po kojem bi netom izboreni nacionalni identitet trebalo da posluzi razvaljivanju miljea u kojem je on stasao.
Kljucnu pouku o mogucem ocuvanju tog miljea,dakle-Bosne,ocuvanju koje mora imati karakteristike strpljenja i strucnosti potrebne da se restauiraju slike starih majstora,dao je neprijatelj,prije dvije godine.Tada je na isturena mjesta na barikadama poslao diverzante kojima su lica bila pokrivena carapama ili"nikolsonkama"sa izrezanim otvorima za oci.Prvi juris na grad izvrsile su osobe bez identiteta,dugo je i artiljerijski obruc oko Sarajeva bio anonimno,gotovo mitsko zlo.
Ne tako davno,tih desperadosa bez lika sjetio sam se dok je armijska pres-sluzba slusaocima radija saopstavala imena artiljerijskih oficira i posada na brdima oko Sarajeva.Sve sami Sokocani.To je vec nesto.Sarajevo tu relaciju sa Sokocanima moze rijesiti i u miru-i bez kapi krvi,bez ruznog pogleda i ruzne rijeci.Sokolackih artiljeraca oko Sarajeva bilo je toliko da Sokolac treba da stigne kolektivna kazna,ukoliko sam ne kazni ubice.Tako je i sa Kiseljakom:tek kad vrati i posljednju marku za robu opljackanu iz paketa,moci ce da u ovom gradu proda litar kisele vode.Kad lopove preda sudu,jer pljacka paketa i hrvatski nacionalni interes,kako god da se shvati,ne mogu se dovesti u vezu.
U tisini gledam portret jednog carapana sa barikade prema Grbavici,iz marta devedest druge.Sve mi se cini da ga znam,a sjeticu se ko je.
2.III 1994.
(Hamza Baksic-"KRAJ STOLJECA")
|
