Hamza Baksic-KRAJ STOLJECA
Optimizam jugoslovenskih politicara raste uporedo sa tezinom situacije u zemlji.Nikad se od rata nije dnevno ispucavalo toliko tanadi,niti gradilo toliko barikada preko saobracajnica,niti se Evropa toliko brinula o zbivanjima na Balkanu,a nikad nije bilo toliko izjava da je najgore vec proslo.Fenomen je manje politicki nego psiholoski.U pitanju je jedna vrsta simpaticke magije koja,istina,proistice iz najljepsih zelja,ali ne mora donijeti i najbolje rezultate.Bojati se,u stvari,da ni najmocniji nemaju vise dovoljno moci ne samo za kontrolu dogadjaja,nego i za bitan uticaj na njih,nakon sto su iskrvavili u verbalnim sukobljavanjima.
Nacinimo,stoga,korak ka biblioteci.Znameniti istoricar Nedim Filipovic govorio je jednom,o slicnim vremenima.
Bosna je,kaze Filipovic,bila jedina balkanska politicko-drzavna regija sa tri hriscanske konfesije.Ni jedna od njih nije mogla preuzeti ulogu integrativne snage koje bi je svrstale medju drzavotvorne faktore.Baveci se periodom pada bosanske drzave,Filipovic podsjeca na cuvene sukobe njenih velikasa:
"Vec sama podijeljenost vrhova feudalne klase,njihovo sukobljavanje,pritiskivala je bazu te klase,sitno i srednje plemstvo,i pojacala suprotnosti unutar te klase,odvajala,u smislu zajednice interesa te klase,interese sitnih i srednjih plemica te vrhova te klase.To ce se najbolje vidjeti prilikom turskog osvajanja Bosne.
Ovakvo stanje u redovima vladajuce klase u Bosni imalo je,osobito u vezi sa spoljnom situacijom,katastrofalne posljedice za bosansku privredu,poglavito za osnovnog proizvodjaca bosanske feudalne privrede,za bosansko seljastvo...
Silna pustos zemlje,o kojoj svjedoci turski popisni tefter iz 1468/9,dakle pet-sest godina poslije turskog osvajanja,ne moze biti posljedica turskih razaranja,ili uopste vanjskih razaranja,nego je vecim dijelom rezultat gradjanskih ratova,sukoba unutar feudalne klase..."
Da li su asocijacije te price-o medjusobnom reduciranju snage i uticaja,preklani ili ove godine-bosanskohercegovacke ili jugoslovenske,najmanje je bitno.Rekao bih da je Filipovicevo kazivanje o rastucoj anarhiji,vezano za posljednje godine srednjovjekovne Bosne,kao i price drugih istoricara o tome kako su lokalne velmoze mijenjale uvjerenja,
vjere,saveznistva i rodbinske veze,tekst koji se dozivljava vise kao raport o necem vidjenom,nego kao prica o onom sto je bilo pa,posto je istorija kao neka uciteljica zivota,nece se ponoviti.
Sad,poslije Terazija,dok svi Cezari pomalo strepe od svojih martovskih ida,uocljivije je da je Jugoslavija,jednostavno,
previdjena cinjenica.U pregovore se uslo od nule,sa svim varijantama osim korekcija postojeceg pa se-u jednoj diskusiji koja bi izdaleka mogla izgledati gotovo akademska,a koja uistinu sadrzi dosta sofizama-teze o njenom preuredjenju pretvaraju u fiksirane ideje.Kraci je naziv tog pojma fiks-ideja.
Da li ce biti upotrebljivo uobicajeno ljekarsko sredstvo-izvodjenje ideje u polje svijesti,ostaje da se gleda i,uglavnom bespomocno,ceka.Ne samo politicki vec i psiholoski,najistureniji akteri jugoslovenskih homogenizacija postali su zarobljenici vlastite zaguljenosti.
Sto se obicnog svijeta tice,neka bi psihijatrijska analiza mogla podsjetiti na konstataciju Pola Sosara koji u knjizi
"Hipnoza i sugestija"govori o fenomenu socijalne hipnoze.Neka citalac sam procijeni da li je kod sebe,oko sebe,na televizijskom ekranu i po novinama vec susreo ovo stanje:
"U gomili se razum gubi zajedno sa svijescu,svi postaju slicni hipnotisanim osobama,traze hipnotizera i to je sef-vodja.
Umjesto refleksije imamo rasijanost primitivnih instikata i elementarnih emocija kao sto su strah,bijes i zanos.Individua se osjeca u isto vrijeme i neodgovorno i mocno,ona je sklona da vrsi postupke koje bi u normalnom stanju osudjivala..."
(10.IV 1991.)
|
