Andrej Nikolaidis-HEROJ BEZ SVOJSTAVA(o tekstu Stanka Cerovica"Koliba u istoriji")
ZASTO JE STANKO CEROVIC RIJESIO DA,LJEPSE NO GUSLARI,
OPJEVA GAVRILA PRINCIPA
U Central cafeu,gdje je,po legendi,Muzil ispisovao Covjeka bez svojstava,razgovaramo o znamenitoj anegdoti iz vremena Njegoseva boravka u Becu.Prolazi vladika crnogorski gradom,pa sa pratnjom zastane pred katedralom Svetoga Stefana.Jedan od njegovih tjelohranitelja nemustim rijecima saopsti da ovaj grad lose utice na njega.Danas bismo rekli:cini ga depresivnim.I sam se tako osjecam,kaze vladika.Sto,onda,da se radi?Da se pojakamo,kaze neko.I vladika crnogorski i tjelohranitelj njegov stadose muku tjerati hrvuci se,dok su ih blazirana gospoda zaobilazila u sirokome luku,na placu beckome,pred katedralom koja odvec podsjeca na sveoptuzujuci pogled Boga.Prijatelj
mi docnije kaze da je sa grupom podgorickih Varvara svojevremeno bio u Becu,i imao tu privilegiju da prisustvuje trenutku kada su oni bocama spreja napali katedralu,po povrsini gotskog savrsenstva ispisali svoje grafite,a potom,dakako,bili deportovani u domovinu.
Lijepo je znati da nas covjek,onda i sada,bio vladika ili navijac,na visoku kulturu reaguje na isti nacin:nasiljem.
Tako mislim dok u beogradskom"Vremenu"citam Kolibu u istoriji,esej Stanka Cerovica.Koji je rijesio da,ljepse no guslari,opjeva Gavrila Principa.Pa je u tu svrhu ispjevao odu maloljetnom ubici.Jer,sto veli Miljkovic,isto je umirati i pevati.Po Cerovicu,Princip nije covjek koji je ubio covjeka,i jos gore:njegovu zenu,i jos gore:njegovu trudnu zenu-ne,on je pjesnik istorije:"On je u istoriji ono sto je Artur Rembo u poeziji:meteor koji se pojavio mimo poznatih zakona o kretanju nebeskih tijela."Gavrilo Princip,po Cerovicu,nije se oglusio o boziju zapovijest:"Ne ubij!To,ionako,vazi za ljude,ne za nebeska tijela.Nego je Princip poslusao instrukcije Istorije.Koja je tuberkuloznog Gavrila,veli Cerovic,"poljubila u usta".Vec tu je tesko obuzdati mucninu-jer,mozemo li i zamisliti kako Istoriji,koja se hrani ljudskom nesrecom i lesevima,smrdi iz usta?
Cerovic potom jezuitski kontemplira o tome sta je vodilo ruku maloljetnog ubice-pardon,nebeskog tijela.Il` je sudbina,il`su labudovi?"Zna se da je taj atentat pun nevjerovatnih slucajnosti...I ako je od sudbine,mnogo je."Ovo unosi sumnju:ako nije sudbina,ko je?Da nije samo dobri Gospod Bog-tako Cerovic u citavu stvar unosi ono sto je Momir Bulatovic nazivao korisnom nejasnocom.
Ali nije Principa vodila ni ruka istorije,ni ruka sudbine,ni bozija ruka.Njega je vodila Crna ruka.Vodili su ga Apis,Pasic
i Karadjordjevici.U Beogradu kao srednjoskolca regrutovali,oruzjem snabdijeli,pilulama cijanida nahranili,i u rodnu Bosnu poslali,da tamo puca na austrijskog princa.Koji je imao viziju o trojnoj monarhiji:o zemlji u kojoj bi treci entitet,onaj Juznih Slovena,umanjio ugarski uticaj.Ali sta bi,u tom slucaju,bilo sa ambicijom Karadjordjevica da oni vladaju Juznim Slovenima,ne bi li se ona izjalovila?
U Cerovicevoj verziji Princip je osvetnik potlacenih,pionir antikolonijalisticke borbe:"Indijanac,crnac,proleter,zena i dijete,rudar i logoras,tuberkulozni andjeo vodjen njeznom boginjom..."Ovo"zena"sugerise da je Princip bio cak i pionir feministicke borbe.Istorija,koja osim sto ljude ljubi u usta,ima i dugo pamcenje.Principa pamti kao srpskog i slovenskog nacionalistu.Koji je covjeka,i jos gore:njegovu zenu,i jos gore:njegovu trudnu zenu,ubio zato sto je,on i njegovi nalogodavci,Bosnu zelio u sklopu Srbije,pod krunom Karadjordjevica.Pomislih:fuckalo se,moj Cerovicu,
Gavrilu i za crnce i za Indijance;fuckalo mu se i za feminizam i za antikolonijalizam.
"Eh,kad bih ja mogao reci o bilo kom djelicu ovoga svijeta,najmanjoj mrvici realnosti,tako hrabro i tako jasno,to sto je Gavrilo Princip rekao jednim metkom o evropskoj civilizaciji",zaleleka Cerovic.Rekao je,doduse,sa dva metka.Prvim
je pogodio Sofiju-to mu dodje kao da je pred svoj savrseni govor,kojim je sve rekao o evropskoj civilizaciji-procistio grlo.A onda drugim metkom progovorio,pravo u Ferdinanda.Mijenja Cerovic sve sto je ikada rekao i napisao za samo jedan Gavrilov metak-onaj u Ferdinanda.A da li bi dao barem sve svoje fusnote za onaj koji je ubio Sofiju?
"Djecak iz kolibe je 1914.godine bio jedini covjek u Evropi,nesto mlado i cisto,sakriveno i hrabro,potpuna negacija civilizacije sto je izdala covjeka i usla s njim u rat do istrebljenja."To,rat do istrebljenja,pocelo je upravo Principovim pucnjima.Nakon sto je on,kao prvi govornik,mecima rekao sto je imao,javilo se vise diskutanata,koji su se takodje izrazavali mecima,katkada i bombama.I diskusija je trajala-ako prihvatimo stav Imanuela Volerstina da su Prvi i Drugi,zapravo jedan,jedinstveni Svjetski rat-sve do 1945.I kada su Amerikanci bacili svoje atomske bombe na Japan,i time bila izrecena i posljednja rijec,grobovi miliona ljudi rasuti su planetom kao interpunkcijski znaci covjekove posvecenosti da sve kaze mecima."Kako god se to desavalo,lijepo je",kaze Cerovic za Principa,njegov dolazak i djelo.
Princip je,kaze Cerovic,jurisao na"prijesto Zla".Na i kraj tog prijestolja,u trenutku kada je manje-vise nepismeni i u Beogradu retorici pucnjave obuceni Princip jurisnuo na njega,sjedjeli su Frojd,Muzil,Kraus,Trakl,Kokoska,
Vitgenstajn...Bio je to,tada,glavni grad svijeta.I sto je bosansko i srpsko seljace,sto je nas covjek imao da kaze pred tim vrhuncima ljudskog uma,koje je dozivljavao kao prijetnju i tlacitelja-sta osim nasilja?
Izmedju Frojda,Vitgenstajna i Muzila sa jedne,i Principa sa druge strane,Cerovic glatko bira Principa.To ga uvodi u misaonu matricu kojom,u tri skoka,stize do gusala-i gle cuda,pred kraj svog teksta Cerovic ispisuje pohvalu guslarima,"cija se tradicija,nikad neprekinuta,vuce od Homerovih vremena.Slijepci prolaze bespucima i pjevaju o tajnom izlazu iz bezizlaza".Neka hvala:hajte vi za raspjevanim slijepcima,a ja cu radije sa ovima iz prijestolja Zla.
Ne citam arapski,stoga ne citam ni novine koje stampaju islamisti.Ali siguran sam da tamo postoje tekstovi poput Cerovicevog:oni u kojima se mladici koji su zabili avion u zgradu WTC-a opisuju kao osvetnici potlacenih,nebeska tijela,oni koje je poljubila istorija,a njihovu ruku vodio Bog.Siguran sam da tamo postoje tekstovi ciji autori tvrde da su,pobivsi hiljade nevinih ljudi,samo jednim metkom,sa samo dva metka,sa samo dva aviona,oni rekli sve sto se ima reci o Zapadnoj civilizaciji.
Cerovic portret svog Principa iscrtava upravo na nacin na koji svoje heroje iscrtavaju islamisti,a o cemu sjajno pise Hans Magnus Encensberger u eseju Muskarci rata:esej o radikalnom gubitniku.Sta je radikalni gubitnik?-onaj koji cinom nasilja svoj gubitnicki zivot pretvara u nesto veliko:vece od zivota.Cerovicev Princip je prototip islamskog teroriste:on je"bolesljiv,mrsav i ispijen...Nista Gavrilo nije uradio u zivotu,cak su ga i iz gimnazije izbacili,a u vojsku ga nijesu primili".Ali..."Onda se odjednom,pred njim i samo za njega,sirom otvori kapija koja se ni za koga ne otvara".
"Najcisci oblik islamskog terora su samoubistva",pise Encensberger.Princip je pucao a potom pokusao presuditi sebi,zagrizavsi pilulu s otrovom."Trijumf islamskog teroriste je u tome sto ga niko ne moze kazniti,jer se za to pobrine sam."
Islamisti o Zapadu govore kao o velikoj Sotoni.Cerovic kaze ovako:"Jednom sa vidio evroatlantskog Kiklopa izbliza i od tada se zaklanjam iza kamenja i drveca da me ne napipa i siju mi ne zavrne kao piletu.Ima jedno oko,a dvije glave,jednim ustima krca lobanje,drugim pjeva uspavanke,a na guzicu se smije."Taj evroatlantski Kiklop dalekovido(?!)planira:"...ne voli da trava raste na mjestu zlocina..."
Ferdinandova i Sofijina djeca vijest su,moguce,doznali iz drugih izvora.Te godine oni su bili u Becu,kamo su preselili nakon sto su 1918.morali napustiti Cehoslovacku,gdje im je konfiskovana sva imovina.U Becu su bili i 1938,kada su,neposredno nakon anslusa,odvedeni u Dahau.
("Vijesti")
|
