Manuela Sorensen-BOSANSKI PROTESTANT
ZMAJ OD BOSNE
...-Da ironija sudbine bude potpuna-nastavljao je pricu bosanski ratnik u zemunici na Treskavici-Zmaj od Bosne je 17.oktobra 1834.godine sahranjen na jednom groblju u Stambolu.Uzrok smrti nije nikada razjasnjen.Neki tvrde da je otrovan,neki da je iznutra sagorio,bas kao onaj njegov cardak na adi pored Gradacca.
Sajmi je ostala sablja isprskana krvlju,na kojoj je bilo ugravirano."Gdje se moze janje sa vukom boriti,gdje moze covjek sudbi prkositi".
Sesnaest godina kasnije,1850.godine u Bosnu je stigao novi sultanov namjesnik Omer Latas da titulom pasa.Bio je to onaj mladi janjicar koji je dvadesetak godina prije toga,kasno nocu u Stambolu,sultanu otkrio gorak lijek za Bosnjake.Sultan mu je tada povjerio zadatak da umiri Bosnu,da u njoj nikada vise ne plane vatra pobune.Latas je to radio sa strascu pravog osvetnika.Posjekao je sve sto bi moglo voditi sa sobom i deset,a ne hiljade ljudi.Naredio je da se Ali-pasa Rizvanbegovic provede kroz Mostar na magarcu ka repu okrenut.Kazu da mu je dobacio:
"Jasi pasa magarca kod tudjeg gospodara,kad ti dorat kod tvoga ne valja".
Nikad nece biti jasno koga je Latas tada svetio:sultana kojeg nije trebalo svetiti ili Zmaja od Bosne koji je vapio za osvetom,a mozda je Bosnu pripremao za novog gospodara,onog koji je uskoro stigao u Bosnu,ali sa suprotne strane,iz Beca.Nekada je Latas bio nizi oficir u austrijskoj vojsci,porijeklom pravoslavac iz Glamoca koji je nekim slucajem zavrsio kod sultana na dvoru.Stambol je Bosnu 1878.godine predao na milost i nemilost drugom gospodaru,ne pitajuci Bosance ili Bosnjake.
Akademik Muhamed Filipovic je zapisao da se bosanska elita ni do dana danasnjeg nije oporavila od onog sto je u Bosni pocinio Omer-pasa Latas,krvnik od Bosne.
Neposredan povod za Gradascevicevu bunu protiv Turaka bilo je predavanje Srbima prostora koje su Bosnjaci smatrali svojim ali i srpski zlocini koje su cinili prema nesrpskom stanovnistvu po Srbiji i Sandzaku.Evlija Celebija,
1660.godine pise:"Beograd je luka na Savi i Dunavu sa 38 muslimanskih mahala,3 grcke,3 srpske,3 ciganske mahale i sa po jednom jevrejskom i armenskom mahalom."
("URBAN DEVELOPMENT IN THE WESTERN BALKANS,BY FRANCIS CARTER,LONDON,1977.)
Cim su Srbi preuzeli vlast 1812.,oni su istrijebili sve nesrbe i napravili"etnicki cistu"Srbiju.
Kako su se Srbi odnosili prema nesrpskom stanovnistvu svjedoci pisar Karadjordjev iz srpskog ustanka koji je 1809.zapisao:"Senicki grad osvojen 23.aprila 1809.godine.No,ovde moram se groziti,a valja mi istinu kazati.
Karadjordje je sa Turcijma ucinio na castan nacin pustati Turke,sa zenama,decama i malom.No,ujutru,kad su
zapoceli Turci izlaziti iz grada,Srbi ne cekajujci da izvrve svi iz grada,no zapocnu uskakati preko zida unutra.
Karadjordje je branio i odbijao,ali nije moga vojsku zaustaviti.Turci jedva uspednu tri casti izici iz grada,aproci
koji su se zatekli,okrenu na nase pucati i u tome se povede strasan po polju senickom boj.Ovde se nije gledalo ni musko ni zensko,a je li koji Turcin sa svojom kadom umakao,to se ne zna.Pesak sasvim ostane u polju...
Karadjordje zapovedi da glave se odnesu u Senicu.I tako,svrsi se ovaj boj.Glave su odnete,no nije bilo dosta kocica da se sve ponabijaju,vec su onako ponamestane u paradu,a cislom,ako ce jedna manje od 2500.A ovde je nasih malo poginulo u ovom strazeniju."
(ANTONIJE PROTIC,"POVESNICA,OD POCETKA VREMENA VOZDA SRPSKOG KARADJORDJA PETROVICA",objavljeno 1853.u Smederevu)
|
