Astronomija i slično

Veličina planeta i udaljenost od Sunca

Od najmanjeg PLUTONA do najvećeg JUPITERA. Na nekim kartama planeti su veličinom veći ili manji od drugih nego inače. Tako je i Sunce gotovo na svim kartama manje nego što bi trebalo biti, no to je normalno jer bi polovicu neke karte zauzelo Sunce. Planeti po veličini od najmanjeg do najvećeg: Pluron, Merkur, Mars, Venera, Zemlja, Neptun, Uran, Saturn i Jupiter.
Najmanja udaljenost nekog tijela od Sunca zove se PERIHEL, a najveća udaljenost naziva se AFEL. Npr. Najmanja udaljenost ili perihel Merkura od Sunca iznosi 46 milijuna kilometara, srednja udaljenost iznosi 57.9 milijuna kilometara, a najveća udaljenost ili afel iznosi 70 milijuna kilometara.


Astronomska jedinica

ASTRONOMSKA JEDINICA (AJ) je mjera za udaljenost koja se koristi u astronomiji i ne pripada SI sustavu mjernih jedinica. Astronomska jedinica iznosi koliko i srednja udaljenost Zemlje od Sunca.
1 AJ = 149 597 890 km


Svjetlosna godina

SVJETLOSNA GODINA (gs, ly) je mjera za udaljenost od zvijezdi i drugih udaljenih objekata u svemiru. To je udaljenost koju svijetlost prođe za godinu dana krećući se brzinom od 300 000 km/s. Svjetlosna godina ne pripada SI sustavu mjernih jedinica.
1 gs = 9 461 milijardi km


Parsek i paralaksa

PARSEK (pc) je osnovna jedinica za mjerenje udaljenosti u svemiru.Danas ju jako potiskuje uporaba svjetlosnih godina. Tu mjeru koriste astronomi i astrofizičari. Parsek je mjera za udaljenost zvijezde čija godišnja paralaksa iznosi 1 kutnu sekundu. Godišnja PARALAKSA je kut pod kojim se s neke zvijezde vidi Zemljina putanja oko Sunca.
1 pc = 30 828 milijardi km = 3.2588 gs
Promatramo li zvijezdu s dva kraja Zemljine putanje opazit ćemo da je promijenila položaj u odnosu na najdalje zvijezde. Tu promjenu kuta zovemo PARALAKSOM. Pomoću paralakse možemo izračunati udaljenost zvijezde. Najpoznatija takva mjera je zvjezdana paralaksa. Nju je moguće odrediti promatrajući njen pomak kroz 6 mjeseci – tzv. kut beta. Prvo mjerenje zvjezdane paralakse izveo je njemački astronom i matematičar Friedrich Wilhelm Bessel 1838. godine. On je mjerio udaljenost zvijezde 61 Labud i odredio da iznosi 6 gs. Pritom je pogriješio samo za 6%. Paralakse je sve manja i teže ju je izračunati što su zvijezde udaljenije. Najudaljenije zvijezde kojima danas možemo izmjeriti paralaksu su zvijezde u nakupini Hijade u zviježđu bika čija je udaljenost oko 46 pc. Uz ovu paralaksu koriste se još i kinematička, statistička, sekularna, ekspanzijska i slične. Kinematička paralaksa koristi se za mjerenje gibanja zvjezdanih nakupina.


Crveni pomak

Brzinu zvijezde prema nama ili od nas možemo odrediti pomoću analize njezina svijetla. Astronomi će crveni pomak tražiti u tamnijim linijama koje nastaju zato što plin u njenoj atmosferi upija svijetlo tonova crvene boje. Ako zvijezda miruje u odnosu na Zemlju promatrač vidi tamne apsorpcijske linije u njezinim stvarnim valnim duljinama. Ako zvijezda bježi od Zemlje, valne joj se duljine izdužuju, apsorpcijske linije se pomiču i postaju crvenije jer idu prema crvenom dijelu spektra kod valnih duljina.