|
Dvije vrste znoja
Apokrine znojne žlijezde (nalaze se pretežno ispod pazuha, kao iu predjelu genitalija i čmara, dojki, pupka) aktiviraju se poslije puberteta i sve vrijeme izlučuju apokrini znoj, doduše u malim količinama. Taj znoj se sastoji pretežno od organskih materija (amonijak, lipidi, mliječna kiselina, ugljovodici itd..) I inicijalno je bez mirisa i kisele kemijske reakcije, a kod 10 posto ljudi boja mu je žuta, plava ili zelena (zbog prisustva pigmenta lipofuscina).
Apokrini znoj je jedna od sekundarnih spolnih odlika i naširoko se diskutira o postojanju i ulozi feromona (ljubavnih, mirisnih poruka tijela).
Ekrine znojne žlijezde raspoređene su po cijeloj koži i luče znoj od rođenja do duboke starosti. Ukupno ih ima oko dva milijuna. Najviše ih je na dlanovima i tabanima. Količina izlučenog ekrinog znoja varira. U ekstremnim slučajevima moguće je izlučiti i do 12 litara znoja za 24 sata. Ekrini znoj je bistar, bez mirisa, slanog okusa. Sastoji se od oko 99 posto vode, a do jedan posto su čvrste materije (natrij, kalij, klor, mliječna kiselina, urea itd.). Stvara kiselu hemijsku reakciju na površini kože, a zajedno sa sebu-mom (lojem koji luče lojne žlijezde) formira zaštitni, emulzijski omotač na površini kože.
Ekrini znoj je značajan sudionik u reguliranju tjelesne temperature čovjeka. Naime, "skok" temperature, bez obzira na uzrok, "diže" temperaturu iu centru za termoregulaciju (u hipotalamusu) odakle se živčanim vlaknima šalje SOS signal "do znojnih žlijezda da hitno počnu pojačano lučenje ekrinog znoja. Isparavanjem tog znoja sa površine kože tjelesna temperatura se snižava, a organizam hladi.
Kad zamirišu ...
I sve je divno i krasno do prvog, neprijatnog, mirisnog šoka u ljetne dane koji nas obično "strefi" od bliskog "supatnika" u javnom prijevozu, ali iu mnogobrojnim drugim situacijama.
Neprijatan miris znoja nastaje zbog aktivnosti saprofitnih bakterija na površini kože. One razgrađuju znoj, kao i izumrle (rozaste) ćelije koje napuštaju površinu kože i sintetizira se amonijak, kao i slobodne masne kiseline koje su krivci za neprijatne mirise.
Osim toga, povišen pH kože (alkalna) i vlažan rozaste sloj su idealni preduvjeti za infekciju gljivicama. Što nam je činiti? U raznim krajevima planete razna su bila (negdje i ostala) pomagala - sirće, sok od limuna, alkohol, pijesak, zemlja. U borbi protiv znojnog odora voda i sapun su oružje broj jedan, ali popularnost im je, izgleda, prilično ugrožena pred naletom sile dezodoranasa i antiperspiranata. Tako, naprimjer 0,90 posto stanovnika Sjedinjenih Američkih Država redovito koristi parfimirane kemikalije (u spreju, rollon, sticku ili kremu) za sprečavanje neugodnog mirisa (dezodoransi) i kontrolu znojenja (antiperspiranti). Koliko ih se redovno kupa nije statistički obrađeno. Vjerovatno ni kod nas nije mnogo drugačije.
S druge strane, sve češća su upozorenja o kancerogenosti određenih sastojaka dezodoranasa i antiperspiranata (aluminijeve i cirkonije soli, parabeni, ftalati, butilhidroksitoluen i dr.).
Njihova redovna primjena u zoni ispod pazuha, naročito do jedan sat nakon brijanja, povezuje se sa učestalijom pojavom raka dojke. Navodno, toksini penetriraju dovoljno duboko i mogu izazvati mutacije DNK stanica.
Za sada, čvrstih dokaza nema, ali je provedeno više studija koje na to pokušavaju ukazati. U jednom od istraživanja ustanovljeno je da više od 90 posto žena koristi antiperspirante i odstranjuje dlačice u pazušnim jamama, ali da su one koje su sa njihovom upotrebom počele prije 16. godine i pri tome se brijale ispod pazuha češće obolijevale od raka dojke.
Aluminij hlorhidrat se nalazi u dezodoransima i antiperspirant. Riječ je o jednoj od aluminijevih soli koje su, inače, "osumnjičene" da mogu pospješiti pojavu raka dojke, a spominje se i veza sa učestalijom pojavom Alzheimerove bolesti.
Na optuženičkoj klupi
Konzervansi parabeni također su pod povećalom. Oni podražavaju aktivnost estrogena u ćeliji. Neki znanstvenici smatraju da akumulacija parabena u tkivu dojki može doprinijeti razvoju bolesti, a utvrđeno je njihovo prisustvo u tkivu zloćudnih tumora dojke.
Američka agencija za hranu i lijekove (FDA), pod čijom su jurisdikcijom i preparati protiv znojenja i neprijatnih mirisa znoja, za sada nema dokaze o kancerogenosti nekih sastojaka.
U budućnosti bi trebalo indentificirati (ako postoje) specifične kemikalije koje su uzrok obolijevanja. Svi proizvodi morali bi biti testirani, a dugotrajni efekti njihove primjene bili bi praćeni cijelo vrijeme. Antiperspiranti sadrže kao aktivne agense soli metala (prije svega, aluminij hlorhidrat i aluminij cirkonij hlorhidrat glicinski kompleks) koji formiraju fizičku barijeru na kraju znojnog kanala i tako smanjuju znojenje.
S obzirom da se nanose samo na male površine, a znojnih žlijezda je između dvije i pet milijuna na koži, nema značajnijeg remećenja lučenja znoja. Osim toga, zabluda je da se preko kože "izbacuju" toksini iz organizma, te da se primjenom antiperspiranata taj proces sprečava. To je posao jetre i bubrega, a znoj je zapravo voda sa jedan posto anorganskih i organskih supstanci koje nisu toksične.
Dezodoransi sadrže i antimikrobne agense koji trebaju eliminirati bakterije - izazivače neprijatnog mirisa znoja. O tome, da li da koristimo antiperspirante i dezodoranse, morat ćemo izgleda odlučiti sami. Važno je uvijek ispitati da li postoji i drugi način da ostanemo i zdravi i mirisni.
Rješenje uvijek postoji
1. Redovito pranje kože, osobito ispod pazuha. Čak i ako nanosimo dezodorans i / ili antiperspirant koža mora biti čista i suha. Ako se neugodan miris znoja ponovno pojavi, nećete ga "ubiti" novim zalijevanjem parfemom iz spomenutih preparata.
2. Nemojte nanositi dezodoranse i antiperspirante bar nekoliko sati posije uklanjanja dlačica ispod pazuha.
3. Obratite pažnju na sastav preparata i rok upotrebe kako biste izbjegli alergijske reakcije ili iritaciju kože. Na primjer, parabeni i parfemi koji se nalaze u industrijskim dezodoransima i antiperspirant su česti alergeni.
4. Ako imate bilo kakve rezerve, koristite herbalne dezodoranse bez konzervansa. U svijetu, ai kod nas, postoje čitave kolekcije preparata koje su označene kao organske što znači da nijedan njihov sastojak nije sintetički dobijen nego je prirodnog, kontroliranog porijekla, a osim toga ispunjava vrlo visoke standarde o neškodljivosti i po korisnika i po okolinu.
|
