TRADICIONALNA INDIJSKA NOŠNJA-SARI I TRUBŠNI PLES
Sari je tradicionalni indijski odevni predmet, egzotičan i graciozan. Nije samo prelepog izgleda - on je i specifičan izraz istočnjačke filozofije.
Sari je najstarija ženska odeća koja je još u upotrebi, a otuda oličava i sve promene u istoriji i religiji, povezujući tradicionalnim likovnim znacima prošlost i sadašnjost. Neverovatno zvuči, ali islikanim motivima, dužinom i oblikom, kao i načinom na koji se oblači i nosi sari iskazuje različita osećanja. Tako, na primer, čisto beli označava žalost za umrlim, a pozlaćeni - srećne događaje u porodici i rodbini. Najzad, sarijem se iskazuje i pripadništvo određenoj kasti u staleškom društvu.
Rađen je starim tehnikama još u 14. veku, u skladu sa zahtevima tadašnje tražnje. S vremenom su se menjale tehnike, ali ostaje umetnost tkanja sarija zlatnim nitima na pamuku i svili. Motivi su različiti; česti su oni iz indijske mitologije, indonežanske mitske ptice, motivi brodova kao simbola trgovine, persijski motivi, islamske arabeske, ali i kineske mitske zveri. Česta tehnika bojenja je i batik. Najpre se na materijal olovkom ucrta željeni oblik, zatim se preko linije olovke prelazi perom natopljenim u vosak. Ukoliko je tkanina bila bela, delovi iscrtani voskom ostaće beli prilikom bojenja. Vosak se brzo suši, a materijal se boji ručno. Vosak se pri tom ukloni i ostaju predivne šare. Najviše su zastupljene upadljive jarke boje i čisti geometrijski oblici.
Računa se da je sari star oko pet hiljada godina. Određene vrste tekstila su neuobičajeno otporne na vreme. Još jedan razlog doprinosi očuvanosti tkanine - ona predstavlja simbol bogatstva i moći vođa klanova, aristokratskih domaćinstava i kraljevskih familija. Naime, sari je najpre slikan u kućama bogatih, bio je veoma skup i nosili su ga samo aristokrati. Danas je, međutim, proizvodnja industrijalizovana, tako da je sari dostupan svima.
Kad je reč o filozofiji, sari je neka vrsta sredstva za posredovanje između univerzuma i njegove kreacije i zato ne bi trebalo potpuno da pokriva ženski stomak, pogotovu što se ta islikana tkanina smatra izuzetno lepim i senzualnim odevnim predmetom. Time se i objašnjava činjenica da je sari preživeo nekoliko milenijuma i da odoleva svim koncepcijama odevanja modernog doba.
Evo još nešto o sarima:
Jedan od najprepoznatljivijih indijskih proizvoda je i tradicionalni ženski odjevni predmet sari koji je popularan u cijelom svijetu, pa čak i kod nas. Ili barem u ormaru Ines Žižić, nekadašnje pjevačice grupe Stijene, inače velike zaljubljenice u ovu estetiku.
- Sari čini ženu otmjenom, elegantnom i senzualnom, pa čak joj daje i dozu aristokratske raskoši. Iako dolazi u samo jednoj veličini, pravilno omotan savršeno može prikriti tjelesne nedostatke i istaknuti dobre strane nečije figure. Stoga nije ni čudno da su baš Indijke u sarijima često bile proglašavane najljepšim ženama na svjetskim natjecanjima ljepote - kaže Ines koja osim što se odijeva u tradicionalnu indijsku odjeću svakodnevno i meditira uz zvukove sanskrtskih mantri.
Pa iako sari djeluje kao haljina, riječ je zapravo o nešivenoj tkanini dugoj od četiri do osam metara koja može biti od različitih materijala, a postoje i različiti stilovi ili načini njegova odijevanja.
- Ako se odjene na određen način, sari može izgledati kao elegantna večernja haljina.
Uz njega, kao udana žena, na čelo stavljam bindi ili crvenu točkicu koja označava moj bračni status, a tilakom ili jednom vrstom parfumirane riječne gline svakodnevno ukrašavam tijelo na 12 mjesta u znak posvećenosti duhovnom putu - objasnila nam je Ines na koju je putovanje u Indiju očito ostavilo duboke dojmove.
NEŠTO O TRBUŠNOM PLESU
Pradavna umjetnost trbušnog plesa ima dugu, šarenu prošlost, koja je započela u mnogim kultovima plodnosti starog svijeta i u hramovima drevne Indije. Postojanje raznih nomadskih skupina profesionalnih zabavljača i Cigana omogućilo je miješanje kultura i prijenos takvih plesnih oblika. Iako su regionalne varijacije uvijek postojale, popularnost onog što se najčešće naziva orijentalnim ili trbušnim plesom nastavlja se na modernom Srednjem Istoku i u svijetu općenito.
Ovaj ples razvio se u mnogo različitih zemalja na mnogo različitih načina, a još uvijek zadržava prepoznatljivu vezu s orijentalnim plesom.
Podrijetlo mu je izgubljeno u tajnama drevnih kultova plodnosti. Na Istoku je i dalje povezan s religijom. Zahvaljujući njegovom utjecaju na ljudski duh, ovaj ples je unatoč svim kulturnim i moralnim predrasudama opstao do današnjeg dana.
Kao što je Curt Sachs zapisao, kad ljudi žele slaviti, plešu. Moderni plesači zapada nisu ništa više povezani sa tim starim kultovima od djece koja traže uskršnja jaja ili ljudima koji vješaju božićne ukrase; jedno i drugo su drevni poganski simboli.
Žene (i muškarci) koje plešu danas, čine to iz vrlo praktičnih razloga: zbog užitka, oblikovanja mišića i socijalne angažiranosti. Drugim riječima, plešu radi zabave, tjelovježbe i druženja.
U modernoj zapadnoj kulturi žene su često prikazane negativno, destruktivno i trajno iskorištavajuće. Za razliku, orijentalni ples, kada se izvodi u primjerenom ambijentu, ističe ljepotu, snagu i draž svega što je ženstveno. To je ples kojeg su izvorno žene plesale ženama. Za žene Istoka orijentalni ples ima potpuno drugo značenje, jer se uglavnom izvodio na ženskim okupljanjima i u takvim situacijama je potvrđivao sposobnost žene da održi svoju ljepotu (a time i svoju moć nad mužem) i da se poveže sa snagom drevnih kultova plodnosti. I danas je na Srednjem Istoku glavni čimbenik vrednovanja žene, njena plodnost. Mladenka nema nikakav status, za razliku od majke njenog muža koja vodi kućanstvo, a također je vjerojatno ona odabirala ženu za svog sina.
Orijentalni ples koji se izvodi po noćnim klubovima i pozornicama Amerike najčešće je solo izvedba u kojoj se koriste sjajni, oskudni kostimi. U američkoj kulturi uobičajeno je da je žena oskudno odjevena. Nažalost, to daje krivu predodžbu da samo lijepe i mlade žene trebaju plesati i da to čine samo za užitak muškaraca u publici. Još je žalosnije što takva situacija često omogućava stvaranje pripite, grube publike koja čini sve da ponizi plesačicu. Ovo je slučaj brkanja umjetnosti plesa i publike plesačice.
Bit plesa na Istoku leži u improvizaciji, neformalnosti i izvodi se među prijateljima. Kostimi su etnički i ne otkrivaju mnogo, pa je time manji naglasak na ljepotu i mladost plesačice. Orijentalni ples koji se izvodi u kontekstu društvenog događanja bliži je duhu plesa od onog koji se komercijalno izvodi u Americi. Plesači klasičnih stilova sa Zapada teško prihvaćaju orijentalni ples, što mu još više otežava da stekne poštovanje. Tim zapadnim plesačima još je teže prihvatiti tradiciju imrpovizranog plesa, kao i njegovu povezanost s erotikom i senzualnošću. Ovim putem želim potaknuti ljude da istraže ovaj najstariji plesni oblik, kako bi mogli doći u kontakt sa snagom i radošću koje taj ples izražava.
ŠTO JE TRBUŠNI PLES?
Ples kojeg zapadnjaci nazivaju “trbušni ples” pojavljuje se pod raznim nazivima. Francuzi koji su pronašli taj ples, prozvali su ga “dance du ventre” ili ples trbuha. U Grčkoj se naziva Cifte Telli (to je također naziv jednog turskog ritma), u Turskoj se naziva Rakkase, a u Egiptu Raks Sharki. Na istoku se naziva “dance orientale”, kako bi se razlikovao od “baladija” ili narodnog plesa. Razvio se kroz utjecaj mnogih područja, a njegov dug razvojni proces nastavlja se i danas. Pod terminom “istočni ples” podrazumijevaju se trbušni ples, indijski ples ili perzijski ples.
Ovaj imporvizacijski, neuslovljen oblik plesa je štoviše primjetno drugačiji od mnogih oblika “narodnog plesa” koji su se razvili na istim područjima. U raznim zemljama “trbušni ples” slovi za plesni stil posebne vrste.
Postoji nekoliko točaka po kojima se orjentalni ples razlikuje od drugih plesnih oblika i prikazuje raznoliko nasljeđe:
1. Tradicionalno se povezuje s religioznim i erotskim elementima. Ova dvosmislenost je uzrokovala da trbušni ples mnogi ljudi vole, a mnogi ljudi preziru. Nastao je iz kultova plodnosti koji su štovali Božansku Majku. Ona se pojavljivala pod raznim imenima poput Mylitte, Isis, Ashtoreth, Astarte, Ishtar, Afrodite, Venere, Bhagvati, Parvati i Ceres.
2. Žene uglavnom plešu bosih nogu. U ovo moderno doba, neke poznate egipatske plesačice plešu u visokim petama kako bi svojoj publici iz siromašnih sredina pokazale da si mogu priuštiti cipele, ali to ne utiče na tradicionalni razlog zašto se pleše bosih nogu: uglavnom zato što to plesačicu izravno povezuje s Majkom Zemljom.
3. Trbušni ples je izrastao iz tradicije istočne muzike. Iako suvremene trbušne plesačice koriste muziku na koju je do nekog stupnja utjecao Zapad, ritmički utjecaji muzike bliskog Bliskog i Srednjeg Istoka stvorili su glazbenu formu koja je iz temelja drugačija od one koja se razvila na Zapadu.
4. Plesačica često koristi neku vrstu ritmičnog instrumenta kao pomoć muzičarima ili kao jedinu pratnju plesu. Najčešće se koriste dva para metalnih činelica pričvršćenih na palac i srednji prst lijeve i desne ruke.
5. Orijentalni ples je stvoren za žensko tijelo s naglaskom na trbušne mišiće, pokrete kukova i prsa. Čvrst je i uzemljen. Taj ples je karakterističan po glatkim, tečnim, kompleksnim, senzualnim pokretima, koji se smjenjuju sa tresućim, krivudavim pokretima. Razlika između plesa Istoka i zapadnih oblika plesa je u tome što je orjentalni ples “ples mišića”, a zapadni su uglavnom “plesovi koraka”.
|
