nedjelja, 23.01.2011.
Zdravstvena njega gerijatrijskih bolesnika
- GERONTOLOGIJA je znanost koja proučava
o biološke procese starenja
o fizičke i psihičke promjene starenja
o sociološke probleme vezane uz stariju dob
- GERIJATRIJA – medicinska disciplina koja se bavi bolestima i liječenjem starijih ljudi
- očekivano trajanje života za
o muškarce ŕ 68 godina
o žene ŕ 75 godina
- STAROST – prirodni proces s
o neizbježnim
o ireverzibilnim procesima u kojima organizam propada kvalitativno i
o involucijskim kvantitativno
Najčešće promjene tijekom starenja su:
- involucija organa i sustava
- smanjenje funkcije organa
- promjene vidne i slušne percepcije
- smanjena sposobnost brzog reagiranja
- smanjena sposobnost snalaženja u novim situacijama
- zaboravljanje sadržaja kratkog pamćenja
- ograničenje pokretnosti zglobova
- nestabilan i spori hod
- smanjenje osjećaja za ravnotežu
- smanjenje otpornosti i usporenje rekonvalescencije
- sklonost ozljeđivanju i infekcijama
- usporena regeneracija
PODJELA STAROSTI:
1) KRONOLOŠKA (KALENDARSKA) starost ŕ određena godinama života
2) FIZIOLOŠKA (BIOLOŠKA) starost ŕ određena staračkim promjenama u sustavima i organima u organizmu
3) PSIHIČKA (DRUŠTVENA) starost ŕ određena psihološkim promjenama
Kronološka starost čovjeka:
- STARIJE OSOBE (60 – 75 godina života)
- STARE OSOBE (76 – 90 godina života)
- VRLO STARE OSOBE (više od 91 godina života)
ZNAČAJKE FIZIOLOŠKE STAROSTI
- usporenje VF
- smanjenje metaboličkih procesa i potrošnje kisika
- gubitak životne snage i energije
- smanjenje otpornosti i sklonosti infekcijama
- smanjenje sposobnosti prilagodbe
- prevladavanje regresivnih procesa (degeneracija i atrofija)
- smanjenje aktivnog parenhima,a relativno se povećava intersticijsko tkivo
- smanjenje organa (zbog senilne involucije parenhima)
- oskudnije tkivo
- stvaranje LIPOFUSCINA (žutosmeđeg staračkog pigmenta) u atrofiranim stanicama
- nadoknada funkcionalnih tkiva (koji se gube) proliferacijom veziva nakupljanjem masti
- smanjena količina vode u organizmu (ŕ usporenje biokemijskih reakcija)
- regeneracija kože i tkiva usporena
- niža tjelesna temperatura (STARAČKA HIPOTERMIJA)
- manja tjelesna masa
- visina niža
- držanje tijela pognuto
- koraci sporiji
- mimika siromašnija
- percepcija boli i dodira smanjena
- percepcija tjelesnih pokreta i osjeta,te aktivnost smanjeni i manje izoštreni
- san slab i površan
NAJČEŠĆE PROMJENE NA SRCU I KRVNIM ŽILAMA:
- smanjenje mase srčanog mišića
- povećanje količine kolagena
- kruškasti oblik srca mijenja se u okrugli
- mišićno tkivo jedino zdravo,ali ograničeno u funkciji
- smanjenje potrošnje kisika u miokardu
- vidljivo veće nakupljanje masti u subperikardnim područjima
- moguće i zadebljanje listova srčanih zalistaka,endokarda;ali s očuvanom funkcijom
- minutni volumen srca smanjuje se od 40-te godine za po 1% godišnje ŕ u starosti bradikardija
- smanjenje koronarnog protoka krvi u usporedbi s mladim osobama u vrijeme mirovanja za 35%
- pojava ateroskleroze na arterijama
o gubitak elastičnosti arterije
o zadebljanje i otvrdnuće
o sužavanje lumena
- proširenje aorte
- suženje koronarke ŕ dovodi do srčane insuficijencije
NAJČEŠĆE PROMJENE U DIŠNOM SUSTAVU:
- kalcifikacija rebrenih hrskavica čime se smanjuje pomičnost prsnog koša pri disanju
- prsni koš se proširuje usporedo s plućnim mjehurićima i bronhiolama
- tkivo manje elastično
- pojava procesa atrofije
- podražaj na kašalj je manji
- zbog 25%-tne umanjene ventilacije smanjena plućna funkcija
- smanjena oksigenacija krvi u plućima i cijelom organizmu
NAJČEŠĆE PROMJENE U MOKRAĆNOM SUSTAVU:
- involviranje bubrega i gubitak njegove prvotne mase za 30%
- nestaje bubrežni parenhim
- atrofija glomerula i tubula
- smanjenje broja kapilara u bubrezima
- slabljenje funkcije bubrežne filtracije,resorpcije i sekrecije
- smanjenje diureze za 25%
- štetni produkti metabolizma slabije i sporije izlučuju se iz organizma
- vrijednost klirensa kreatinina smanjena više od 30%
INKONTINENCIJA MOKRAĆE I VRSTE
Urinarna inkontinencija – nekontrolirano izlučivanje mokraće,najčešće kod žena
Vrste inkontinencije:
- FUNKCIONALNA
- STRESNA (zbog povećanog pritiska)
- PROTJECAJNA
Prema stupnju oštećenja inkontinencija može biti POVREMENA ili TRAJNA.
INTERVENCIJE PRI INKONTINENCIJI:
- zaštita kreveta nepropusnim platnom
- liječenje osnovne bolesti koja je izazvala inkontinenciju
- primjena lijekova za smanjenje noćne inkontinencije ili kirurška intervencija
- osigurati blizinu zahoda ili sanitarnih kolica
- vježbe i trening inkontinencije (KEGELOVE VJEŽBE) i mišićnu stimulaciju
o primjena dvoslojne odjeće,jednokratnih pelena i dnevnih uložaka
o redovita toaleta perianalnog područja
- psihološka potpora i pomoć
MULTIMORBIDNOST – pojava više bolesti u organizmu kod starijih osoba (u prosjeku šest),u rasponu od jedne do sedamnaest po osobi
PSIHIČKE PROMJENE KOD STARIJIH OSOBA
A) VEZANE UZ PERCEPCIJU
- brzina i točnost percepcije te sposobnost reakcija smanjena
- slabija snalažljivost u novim i nepoznatim situacijama
- brže i lakše se od mlađih osoba snalaze u poznatim i očekivanim situacijama
- smanjenje osjetnih sposobnosti
- usporavanje procesa u središnjem živčanom sustavu
B) VEZANE UZ INTELEKTUALNE SPOSOBNOSTI
- smanjenje sposobnosti i brzine pamćenja,koncentracije i brzine mišljenja
- usporena sposobnost učenja i izlaganja naučenog (potreban veći broj ponavljanja,a često nedostaje prava tehnika učenja)
- slabije pamćenje događaja novijih datuma,a u detalje pamte i evociraju doživljaje iz davne prošlosti
- prisjećanje zaboravljenih imena i brojeva nisu patološki znak
- brzo se zamaraju
- vidljiv pad inicijative i zainteresiranosti
- STARAČKA MUDROST – opseg stručnog znanja i bogatstvo iskustva nadmoćniji nego u mlađih osoba ŕ veća sposobnost rasuđivanja,govorna spretnost i vještina izražavanja što ovisi o istreniranosti u životnoj profesiji
C) VEZANE UZ EMOCIJE
- osjetilna (emocionalna) nestabilnost ŕ ekstremni oblik je psihička inkontinencija
o nemogućnost suzdržavanja emocija i nadzora nad njima
o na najmanji podražaj izražavanje jakih i nekontroliranih emocija često popraćenih mimikom (bezrazložni i površni plač)
HIPOHONDRIJA – pretjerani strah od obolijevanja ili nepostojeće bolesti
ANKSIOZNOST – osjećaj trajne ugroženosti praćen
- tjeskobom
- strepnjom
- napetosti
- nesigurnosti
OPSESIJA – obuzetost određenim mislima ili idejama kojih se opsjednuta osoba ne može riješiti
KONFUZNO STANJE
- u početku praćeno pojavom straha,smetenošću,neraspoloženjem i nemirom
- razvojem bolesti javlja se delirij,iluzije,halucinacije uz potpunu amneziju
- konfuzno delirantna stanja mogu biti znak
o organskih bolesti
o trovanja
o metaboličkih poremećaja
o ateroskleroze mozga
DEPRESIJA – psihički poremećaj
- dominiraju pesimistični osjećaji nezasnovani na realnosti
- može se pojaviti kao sindrom,dio bolesti ili kao samostalna bolest
- glavni simptomi
o tuga
o tjeskoba
o povučenost
o beznađe
o osjećaj krivnje
o očaj
o suicidnost
DEMENCIJA – stečeni gubitak intelektualnih funkcija i sposobnosti
- javlja se zbog
o starosti
o psihičke
o živčane bolesti
o intoksikacije
GEROPROFILAKSA – zaštita zdravlja starijih ljudi
NAJČEŠĆI PROBLEMI U PREHRANI STARIJIH OSOBA
- često slab apetit ŕ zbog smanjene percepcije okusa,mirisa i slaba tjelesna aktivnost
- smanjena sekrecija probavnih sokova
- problemi zbog defektnog zubala ili neadekvatne zubne proteze
- poteškoće u gutanju
- nedovoljno sažvakana hrana koja se teško probavlja,a ako je gruba može oštetiti sluznicu probavnog sustava
- pretilost koja pogoduje pojavi srčanih bolesti,dijabetesa,bolesti zglobova i ozljeda
- kvantitativno ili kvalitativno nepravilna prehrana
- odbijanje hrane zbog stresa i psihičkih poremećaja
DOM UMIROVLJENIKA
- socijalno – zdravstvena ustanova koja udomljuje zdrave ili nezarazne,kronično bolesne starije osobe
- osigurava smještaj hotelskog i stacionarnog tipa
- s organiziranom zdravstvenom zaštitom,liječničkom i sestrinskom skrbi, rehabilitacijom,kontaktom sa psihologom i socijalnim radnikom
- pružanje usluge cjelodnevne prehrane,moguće uporabe dvorane za fizikalnu i radnu terapiju,knjižnice,čitaonice,frizerskog salona
- organiziranje zajedničkih druženja,izleta,društvenih proslava,prigodnih kulturno-umjetničkih priredbi i izložbi
- štićenici doma mogu organizirati okupljanja u raznim grupama (glazbenim,pjevačkim, likovnim,ekološkim,…)
- redovno održavanje sastanaka stanara doma,terapijske zajednice i predavanja s raznim temama
